Reklama

Geneza chrzcielnicy

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

We wczesnym chrześcijaństwie miejsce chrztu nie odgrywało istotnej roli. Najważniejsza była wiara kandydata do chrztu w Jezusa jako Syna Bożego. Jeśli uwierzył w Pana Jezusa i pragnął prowadzić nowe życie według usłyszanej Ewangelii, otrzymywał chrzest tam, gdzie była woda. „W czasie podróży przybyli nad jakąś wodę: «Oto woda - powiedział dworzanin - cóż przeszkadza, abym został ochrzczony?» I kazał zatrzymać wóz, i obaj, Filip i dworzanin, zeszli do wody. I ochrzcił go” (Dz 8, 36-38). Jednak w nawiązaniu do chrztu Jezusa w Jordanie (Mt 3, 13-17) chrześcijanie najchętniej chrzcili w rzece, ponieważ była to woda bieżąca - „woda żywa”. Udzielano chrztu również „w domu” (Dz 9, 18). Zwykle był to chrzest przez zanurzenie w bieżącej wodzie, ale znany był też chrzest przez polanie, zwłaszcza wtedy, gdy było wielu ludzi. „Ci więc, którzy przyjęli jego naukę, zostali ochrzczeni. I przyłączyło się owego dnia około trzech tysięcy dusz” (Dz 2, 41).
Od III/IV wieku, miejsce, w którym udzielano chrztu nazywano baptysterium (od gr. „baptisma” - chrzest, „baptein, baptidzein” - co znaczy zanurzać, obmywać), w którym znajdował się basen z wodą, służący do kąpieli chrzcielnej zwykle przez zanurzenie. Baptysteria były budowane w formie kwadratu, prostokąta, krzyża, okrągłe, wieloboczne. Wewnątrz znajdował się basen chrzcielny zwany „piscina” lub „fons” (40-60 cm głęboki, o średnicy 2-5 m), do którego prowadziły stopnie (3-7). Z baptysterium łączono inne pomieszczenia, np. miejsce do przebierania, pomieszczenie z ogrzewaniem.
Znaczenie baptysterium podkreślały inskrypcje i dekoracje (mozaiki, freski). Freski przedstawiały często cuda Pana Jezusa, które uważano za formę wzywania Boga, by swą moc okazał również teraz. Inne motywy to m.in.: Dobry Pasterz, Pan Jezus idący po wodzie, Samarytanka przy studni, rozmnożenie chleba. Poza tym przedstawienia symboliczne: np. jelenie pijące u źródła. W starożytności uważano, że jeleń potrafi wytropić węże, wypędzić je z kryjówek swoim oddechem i pożreć. Biegnie do źródła i pije wodę, która gasi pragnienie i zapobiega złym skutkom jadu.
Od VIII wieku wraz z powszechną praktyką chrztu dzieci rezygnowano ze wznoszenia oddzielnych budynków na korzyść chrzcielnicy w kształcie beczki, którą umieszczano wewnątrz kościoła, zazwyczaj w przedsionku (możliwość chrztu także przez zanurzenie). Następnie, gdy zaczęto praktykować chrzest głównie przez polanie, zmieniono chrzcielnicę na płytszą i mniejszą. Przechowywano w niej wodę, której używano przy udzielaniu chrztu, poświęconą w Wigilię Paschalną. Początkowo znajdowały się tylko w katedrach. Papież Leon IV polecił, aby w każdym kościele parafialnym umieszczano chrzcielnicę. Gdy wymagało tego dobro wiernych, umieszczano za zgodą biskupa także w kościołach zakonnych, filialnych i kolegiackich. Od synodu w Vienne (1311-1312) tylko w wyjątkowych wypadkach biskupi pozwalali na umieszczanie również w kaplicach prywatnych (zamkowych, pałacowych, domowych).
Chrzcielnice nie były umieszczane ani w prezbiterium, ani w zakrystii. O wyborze miejsca na chrzcielnicę decydowała biblijna symbolika chrztu jako światła rozpraszającego ciemności grzechu. Lokalizowano je zazwyczaj w oddzielnej kaplicy po północnej stronie kościoła (północ - symbol ciemności, czyli zła i grzechu), po stronie zachodniej (zachód - symbol nieznajomości Boga), ponieważ chrzest był przełamaniem ciemności, odrzuceniem zła. W przypadku braku kaplicy umieszczano chrzcielnicę w kościele po stronie północno-zachodniej lub w lewej nawie. W kościołach jednonawowych przy bramie wejściowej, a w celu ukazania związku sakramentu chrztu z głoszeniem słowa Bożego, lokalizowano ją po stronie prawej, nazywanej - do czasów wprowadzenia ołtarza twarzą do wiernych - stroną Ewangelii. Stawiano ją albo poniżej poziomu posadzki, albo na (jedno lub kilkustopniowym) podwyższeniu. Nawiązywano w ten sposób do symboliki chrztu jako śmierci i zmartwychwstania Chrystusa: „Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć, zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie - jak Chrystus powstał z martwych dzięki chwale Ojca” (Rz 6, 4). Od XIII wieku nakrywano wiekiem, w trosce o czystą wodę, a w celu zabezpieczenia przed kradzieżą lub profanacją (wody chrzcielnej używano do czarów), zamykano na klucz.
Wystrój chrzcielnicy stanowiły najczęściej przedstawienia postaci i wydarzeń z historii zbawienia zapowiadające chrzest (Mojżesz wydobywający wodę ze skały, chrzest Pana Jezusa) lub wskazujące na chrzest jako sakrament gładzący grzech pierworodny i jego skutki (walka Michała Archanioła ze smokiem - symbol szatana, upadek pierwszych rodziców, drzewo wiadomości dobrego i złego). Częstym motywem były też węże symbolizujące zło, do walki z którym uzdalnia chrzest.
Od XVII i XVIII wieku obok tradycyjnych chrzcielnic mających formę zbiornika na wodę (prostokątne, ośmioboczne, okrągłe) upowszechniły się chrzcielnice o różnych kształtach, mających znaczenie symboliczne. Często anioł trzyma czarę lub misę w ręku, lub aniołowie dźwigają czarę nad głową. Motyw anioła symbolizuje tu pośrednictwo w otrzymywaniu łaski chrztu. W XVIII-XIX wieku zaczęto wprowadzać dotąd nieuwzględniane motywy biblijne, jak np. przedstawienia Zmartwychwstałego, by zwrócić uwagę na analogię między chrztem a zmartwychwstaniem Chrystusa, czy też łodzi symbolizującej Kościół, aby podkreślić włączenie do społeczności kościelnej.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2009-12-31 00:00

Oceń: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Mazowieckie: Zarzut zabójstwa znajomego dla proboszcza z powiatu grójeckiego

2025-07-25 20:41

[ TEMATY ]

śmierć

Adobe Stock

60-letni proboszcz z gminy Tarczyn usłyszał zarzut zabójstwa 68-letniego znajomego, którego podpalone ciało znaleziono na drodze w powiecie grójeckim. Śledczy zamierzają jednak zmienić zarzut na zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem – przekazała PAP prokuratura w Radomiu.

Ksiądz z parafii w Przypkach przyznał się do winy i wskazał motywy zabójstwa swojego znajomego – poinformowała PAP w piątek wieczorem rzeczniczka Prokuratury Okręgowej w Radomiu Aneta Góźdź.
CZYTAJ DALEJ

Damy z Bogiem radę (27 VII 2025)

2025-07-27 07:25

[ TEMATY ]

ks. Wojciech Węgrzyniak

Karol Porwich/Niedziela

Ks. Wojciech Węgrzyniak

Ks. Wojciech Węgrzyniak

Komentarz do Ewangelii wegrzyniak.com

CZYTAJ DALEJ

Św. Anna – nauczycielka i pedagog

2025-07-27 19:00

Marzena Cyfert

Suma odpustowa w parafii św. Anny we Wrocławiu-Oporowie

Suma odpustowa w parafii św. Anny we Wrocławiu-Oporowie

Uroczystości odpustowe przeżywała parafia św. Anny we Wrocławiu-Oporowie. Parafianie przygotowywali się do nich od trzech dni poprzez konferencje głoszone przez O. Kuniberta Kubosza ze wspólnoty franciszkańskiej z klasztoru na Górze św. Anny.

– Dzisiejsza uroczystość to okazja do dziękczynienia Panu Bogu za cały rok wyświadczonych nam łask przez wstawiennictwo św. Anny, naszej patronki. Dziękujemy Bogu za duszpasterzy oraz świeckich wiernych zaangażowanych w ewangelizację – mówił ks. Jarosław Lawrenz, proboszcz parafii.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję