Pokutujcie i wierzcie Ewangelii – tymi słowami Chrystusa rozpoczyna się list apostolski bł. Pawła VI „Paemitemini” z 1966 r., dotyczący pokuty w Kościele. Wśród norm postępowania, które znajdują się na zakończenie tego dokumentu Magisterium, znajdują się bardzo istotne słowa: „Wszyscy wierni są zobowiązani na mocy prawa Bożego do praktykowania pokuty” (Paenitemini, I §1). Następnie papież przypomina o szczególnym znaczeniu Wielkiego Postu w ramach praktyki pokutnej: Dniami pokuty zaś, które obowiązkowo należy zachować w całym Kościele, są poszczególne piątki i Środa Popielcowa, albo zależnie od różnych obrządków, pierwszy dzień Wielkiego Czterdziestodniowego Postu; istotne zachowanie tych dni obowiązuje pod grzechem ciężkim (Paenitemini, II §1). Wskazania te choć są współczesne, sięgają swymi korzeniami starożytności.

Jedną z najbardziej starożytnych form pokuty w Kościele rzymskim jest procesja stacyjna na rozpoczęcie Wielkiego Postu. Jak podają źródła, starożytni chrześcijanie zbierali się wraz z papieżem w wyznaczonym kościele zwanym ecclesia collecta. Po odmówieniu modlitwy zgromadzeni podążali w procesji do kolejnego kościoła zwanego kościołem stacyjnym (statio). Następnie w kościele tym papież rozpoczynał sprawowanie Mszy św. Pozostałością tego obrzędu w mszale rzymskim jest aklamacja „Kyrie eleison, Christe eleison”, pochodząca z Litanii do Wszystkich Świętych, którą w trakcie takiego przejścia śpiewano. Procesja pokutna tradycyjnie inauguruje post w Wiecznym Mieście. Przechodzi się z kościoła św. Anzelma do kościoła św. Sabiny, który jest pierwszym kościołem stacyjnym, gdzie od wieków papież rozpoczyna ten szczególny okres pokuty, jakim jest „Quadragesima”.

Tradycja przypisuje praktykę kościołów stacyjnych papieżowi św. Grzegorzowi Wielkiemu. Samo słowo statio oznacza: zatrzymanie się, miejsce na postój, miejsce zebrań chrześcijan, a także w sensie szerszym post. Okres pokuty ma być z założenia takim zatrzymaniem się, by wśród codziennego zabiegania i zgiełku nie utracić tego, co najistotniejsze. Praktyka liturgii stacyjnej znana jest też poza Rzymem. Już w IV w. Kościół w Jerozolimie organizował procesje liturgiczne, aby przyciągnąć wiernych do biblijnych miejsc Ziemi Świętej (np. z Bazyliki Narodzenia w Betlejem do Bazyliki Grobu Bożego w Jerozolimie 6 stycznia). W Konstantynopolu cesarz podążał w procesji przez pałac do świątyni Hagia Sophia w asyście biskupa. W 1959 r. św. Jan XXIII odnowił praktykę kościołów stacyjnych, włączając ten zwyczaj ponownie do skarbca papieskich ceremonii. Bł. Paweł VI w edycji „Missale Romanum” z 1970 r. gorąco zalecał kontynuowanie zwyczaju przynajmniej w większych kościołach na świecie. Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów w 1988 r. oświadczyła, że „rzymską tradycję praktyk nawiedzania kościołów stacyjnych można zalecać jako wzór zbierania wiernych w jednym miejscu przy grobach świętych lub w głównych kościołach miasta bądź sanktuariach, czy miejscach pielgrzymek, które mają wyjątkowe znaczenie dla diecezji. Benedykt XVI przypominał, że obrządki te zachowują swoją wartość ponadczasową na przestrzeni wieków, ponieważ przypominają nam jak ważne jest bezkompromisowe przyjęcie słów Chrystusa: «Jeśli kto chce iść za Mną, niech weźmie krzyż swój i Mnie naśladuje»”.

W Rzymie wszystkie dni Wielkiego Postu mają wyznaczone na każdy dzień kościoły stacyjne, w których odbywa się omawiana liturgia, a nawiedzenie w danym dniu kościoła stacyjnego jest obdarzone odpustem zupełnym. Na poziomie diecezji biskupi mogą wyznaczyć określone świątynie na wielkopostne kościoły stacyjne. W diecezji świdnickiej już trzeci rok z rzędu odbędzie się pokutna procesja na rozpoczęcie Wielkiego Postu nawiązująca do rzymskiej tradycji kościołów stacyjnych. O godz. 17.30 rozpocznie się ona w kościele św. Józefa w Świdnicy, a następnie w procesji przejdziemy do katedry ze śpiewem starożytnej Litanii do Wszystkich Świętych, by tam uczestniczyć w Mszy św., której będzie przewodniczył Biskup Świdnicki. W trakcie procesji będziemy prosić, by ten czas pokuty był dla nas owocnym okresem nawrócenia. Będzie to także okazja do dania świadectwa naszej wiary i próba przypomnienia mieszkańcom naszego miasta, że zaczął się Wielki Post, czas łaski, nawrócenia i pokuty. Chrystus dał najwyższy przykład pokutującym dlatego, że chciał ponieść karę nie za swoje grzechy, ale za grzechy innych ludzi. Procesja będzie miała zatem także charakter ewangelizacyjny, wpisując się w dzieło nowej ewangelizacji. Popielec to tylko jeden dzień z czterdziestodniowego postu, ale dzień bardzo ważny. Jeśli tegoroczny Wielki Post w naszym życiu ma coś zmienić, trzeba żebyśmy podeszli do niego poważnie. Prośmy o wstawiennictwo tych, którzy już cieszą się chwałą zbawionych, byśmy dzięki łasce Bożej i uczynkom pokutnym także weszli kiedyś do ich grona. Bądźmy bardziej niż do tej pory otwarci na pomoc z „góry”, „bo jeżeli Pan domu nie zbuduje, na próżno się trudzą ci, którzy go wznoszą. Jeżeli Pan miasta nie ustrzeże, strażnik czuwa daremnie” (Ps 127).