Siedzimy w ładnym, wyremontowanym mieszkaniu państwa Bujalskich w Wińsku przy ul. Piłsudskiego. Środki na remont dawnego ośrodka zdrowia i adaptację mieszkań gmina otrzymała z budżetu państwa, na mocy ustawy o repatriacji z 2000 r. Dzięki nim w niszczejącym pustostanie dostojnej kamienicy wyszykowano dwa piękne mieszkania, a w sąsiedniej miejscowości, Rudawie, w starej szkole – aż 9, w tym dwie kawalerki. Mieszkania w Wińsku doczekały się swoich mieszkańców. Zamiast uchodźców, których gmina miała przyjąć, przyjechali swoi, którzy z dumą i łzami w oczach mówią: Jesteśmy Polakami, z krwi i kości, nasi dziadkowie wierzyli, że kiedyś wrócimy, a nasi starzy i schorowani rodzice błogosławili nam na drogę.

Wymodlone budynki

Wyludniająca się gmina Wińsko dostawała w poprzednich latach propozycje przyjęcia uchodźców. Ciągłe ankiety, w których pytano – ilu przyjmiecie? Do dwóch problemów gminnych: wyludnienia i pustostanów, na których remonty brakowało finansów, miał dołączyć trzeci: przyjęcie i adaptacja uchodźców z odmiennych kulturowo krajów. Wójt gminy Wińsko Jolanta Krysowata-Zielnica mówi jednak z przekonaniem, że o te budynki ktoś się modlił. Dlaczego? Bo każdy pomysł, jaki przychodził do głowy władzom gminnym, okazywał się niemożliwy do zrealizowania. Gmina nie ma połączenia z krajową drogą S5, ani mostu, który udźwignąłby transport przez Odrę. To uniemożliwia transport ewentualnym inwestycjom w gminie. Coraz mniejszy przyrost naturalny, emigracja młodych za pracą, niszczejące pustostany. Do tego pytania: ilu uchodźców przyjmiecie? W gąszczu problemów pojawiło się rozwiązanie: sprowadźmy naszych, którzy pozostali na wschodzie, za Uralem, zesłani po prześladowaniach i nigdy nie mieli szansy osiedlić się w Polsce. I proszę, okazuje się, że miały stać i czekać, bo były wymodlone! O te mieszkania, które nie pasowały nikomu do niczego innego, modlili się tam, w dalekim Kazachstanie nasi rodacy.

15 głosów i 12 rodzin

Ostatniego dnia marca radni gminni głosowali jednogłośnie: 15 głosów za, nikt przeciw. Przyjmiemy 10 rodzin. Jesienią, kiedy okazało się, że adoptowanych na mieszkania lokali uda się zrobić więcej – poprawka: przyjmiemy jeszcze dwie rodziny. – Nie stawialiśmy żadnych warunków, wręcz przeciwnie, byliśmy gotowi przyjąć niechciane przez inne polskie gminy rodziny wielodzietne – mówi pani wójt. Dlatego odpowiedź otrzymali prawie natychmiast. Natychmiast też uruchomiono procedurę przekazania środków, przetargów na wykonanie remontów, adaptacji. – Remonty ruszyły w październiku, ale zdążyliśmy wszystko przygotować. Po kołdrę, po widelec – cieszy się pani wójt. 1 lutego na lotnisko do Warszawy pojechali busem Halinka i Walery Kozłowscy, którzy przyjechali do Krzelowa z Kazachstanu 15 lat temu. Z transparentem „Bujalscy” czekali na nowych mieszkańców Wińska.

Slawa Bogu

– Modliliśmy się o ten powrót, my i nasi dziadkowie. Slawa Bogu – powtarza co kilka zdań Jurij, którego już nazywamy Jurek. A wszystko zaczęło się od największego skarbu państwa Bujalskich, jak o nich mówią sami rodzice – ich bardzo zdolnych i pracowitych dzieci. W Kazachstanie spotkały nauczycielkę języka polskiego, która pokazała w Internecie, jak można zapisać się na listę chętnych do repatriacji. – Nie mieliśmy nic do stracenia, za to mogliśmy wybrać lepszą przyszłość dla naszych dzieci – mówi ojciec rodziny. Jego żonę, Ludmiłę, namawiały do tego samego dwie koleżanki, które od ponad 8 lat mieszkają w Polsce, jedna w Kole, druga w Łodzi. Bujalscy zapisali się na listę „Rodak” w 2008 r. i czekali. W międzyczasie nauczycielka pomogła córce Elżbiecie w przyjeździe do Polski na stypendium – od czterech lat Elżbieta studiuje fizjoterapię w Łodzi. Później na stypendium dostał się syn Dawid – uczy się w Liceum w Warszawie i tam pracuje. Teraz – mimo że oddaleni o kilkaset kilometrów – cieszą się, że są w Polsce razem.

Kłosy pszenicy i zdrowe ręce

Dziadek Jurija w czasie wielkiego głodu na Ukrainie zbierał kłosy pszenicy w zbożu. Miał 5 dzieci, które trzeba było nakarmić… Zebrał kłosy do powłoczki po małej poduszce i niósł do domu. Za Stalina był to wystarczający powód, żeby go zastrzelić. Do Kazachstanu wywieziono babcię z 5 dzieci, z których ojciec Jurija miał 8 lat. Był najstarszy i musiał już ciężko pracować, żeby pomóc mamie utrzymać rodzinę. A w Kazachstanie przeżywali tylko najsilniejsi. Wywiezieni w step z innymi Polakami i Niemcami wysadzani byli w poszczególnych miejscach, bez nazwy, oznaczonych jako „Punkt numer...”. Zaczęli kopać ziemianki, żeby przetrwać pierwszą zimę. – Gdy byliśmy dziećmi, babcia i dziadek opowiadali nam o zesłaniu, o pierwszych latach w Kazachstanie – opowiada pani Halinka. – Siedzieliśmy cichutko i słuchaliśmy. Jurij mówi, że dziś nie boi się niczego. Spakowaną rodzinę w 6 walizek utrzyma z pracy, bo ma zdrowe ręce i głowę. Jest mechanikiem, lakiernikiem, elektrykiem, blacharzem. W Kazachstanie miał warsztat, w którym naprawiał uszkodzone auta po wypadkach. Jest „złotą rączką” – potrafi naprawić i zrobić wszystko. Pani Ludmiła nie pracowała zawodowo, ale wychowała dziewięcioro dzieci. Czwórka już się usamodzielniła, piątka wciąż tworzy rodzinę. Jeden z synów z wadami wzroku wymagał rehabilitacji, podobnie jak starsi rodzice pani Ludmiły. Tu jednak, w Polsce, ma nadzieję, że podejmie pracę, a na razie pomaga zamężnej córce, która ma dwoje małych dzieci. Zięć, Mikołaj, pilnie uczy się języka polskiego i nie może się doczekać, kiedy zacznie pracować. Przed podjęciem pracy wszystkich powstrzymują formalności i potwierdzanie dokumentów. Dzieci zapisane do szkół po feriach rozpoczną naukę w szkole podstawowej i gimnazjum. Niedowidzący syn dostanie nauczycielkę wspomagającą, którą pani wójt wysłała na studia podyplomowe w tym zakresie. Dzieci państwa Bujalskich są grzeczne, pracowite, zdolne. – Od kiedy tu weszły dzieci, ten dom zyskał nowe życie. Wpuściliśmy do Wińska nowe życie – uśmiecha się pani wójt.

Polacy z krwi i kości

Siedzimy w kuchni, przy stole, pijąc herbatę po kazachsku – z małych czarek, z mlekiem. Widoczna przez okno szopa byłaby idealna na warsztat. Jurij patrzy z rozmarzeniem. Brakuje mu tu jego narzędzi. Wszystko by zrobił, naprawił. Zagryzamy słodkie rodzynki. Gościnność u nowych gospodarzy jest tak naturalna, tak polska, choć mówią, że nauczyli się jej od Kazachów. W Polsce ludzie są różni – ich przyjazd sfilmowała telewizja regionalna, a kiedy był wyświetlany – pojawiły się nieprzychylne komentarze: po co przyjechali, nie ma pracy dla Polaków, po co nam Ruscy. Z takimi komentarzami spotyka się co jakiś czas pani Halinka. – Mówią pogardliwie o mnie „Rosjanka”, „Ruska”. A ja jestem Polką i jestem dumna z tego, że moi rodzice, dziadkowie przeżyli Kazachstan. Dziś mogę głośno mówić o tym, o czym moi dziadkowie mówili szeptem. Mogę się modlić publicznie, w kościele, podczas gdy moja babcia zamykała drzwi i okna, jak klękaliśmy do modlitwy. To my i nasi przodkowie cierpieliśmy z daleka od ojczyzny. To nasi dziadkowie przeżyli wojnę, bo byli silni, wytrwali. Słabi nie przeżywali. Ich trupy wyściełały ziemię Kazachstanu.

Wójt Jolanta Krysowata-Zielnica mówi twardo: – To nasi rodacy. Zostawiliśmy ich na 80 lat na zesłaniu! Jeśli ktoś ma coś przeciwko – proszę, niech jedzie na step, zostanie tam przez trzy pokolenia, a później zgłasza pretensje.

Pociąg spóźniony o 80 lat

Wkrótce kolejni Polacy z Kazachstanu przyjadą do Rudawy. Kolejne nowe życie zostanie zaszczepione w ruderach, które niedawno straszyły pustkami. A rodzina Bujalskich będzie witać i wprowadzać kolejnych Polaków, których, jak mówi pani wójt, pociąg spóźnił się o 80 lat.