Reklama

Historia

Nie piękno, a słuszność

Gdy mowa o kamieniach milowych w historii ludzkości, nie sposób pomijać kultury. Zwykle jednak wydarzenia w obszarach artystycznym i polityczno-społecznym mają różną dynamikę.

Niedziela Ogólnopolska 29/2020, str. 46-47

[ TEMATY ]

historia

wikipedia.org

„Do śmieci” – fragment radzieckiego plakatu antyreligijny z 1929 r.

„Do śmieci” – fragment radzieckiego plakatu antyreligijny z 1929 r.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

W zasadzie między rewolucją francuską a upadkiem komunizmu tylko raz mieliśmy w Europie do czynienia z równowagą rozwoju obu tych sfer. Tylko raz podjęto tak kompleksowe i metodyczne działania, których celem było jak najszybsze unicestwienie tradycji, stworzenie nowego społeczeństwa i nowego człowieka. Był to czas początku rządów bolszewików.

Myśleć i czuć wg wytycznych

Celem Lenina i jego towarzyszy było nie tyle uczynienie kolejnego kroku w rozwoju ludzkości, popchnięcie świata we wszystkich jego aspektach naprzód, ile zbudowanie go całkiem od nowa na własnych, niepodlegających dyskusji, zasadach. Jak napisał Michaił Heller w książce Maszyna i śrubki: Jak hartował się człowiek sowiecki, chodziło o „stworzenie warunków, w których człowiek przestaje postępować tak, jak postępował, (...) a zaczyna «akumulować uczucia socjalistyczne», myśleć i czuć po nowemu”. Myśleć i czuć tak, jak powinien.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Od pierwszych dni przewrotu jasne było, że zostaną podjęte działania propagandowe. Tak było od zarania dziejów. Nikt się jednak nie spodziewał, że tym razem propaganda zajmie centralne miejsce w życiu narodu rosyjskiego i że dzięki niej zostanie stworzony całkiem nowy fikcyjny świat, a wraz z nim sztuka, w której kluczowym kryterium będzie nie piękno, a słuszność.

Reklama

„Rewolucja przynosi idee imponujące zakresem i głębią. Rozpala emocje o wielkim napięciu, heroiczne i skomplikowane. Artyści starej daty nie tylko stają bezradni wobec tych treści, lecz, co gorsza, wcale ich nie rozumieją” – napisał Anatolij Łunaczarski, ludowy komisarz oświaty, w swoim artykule Rewolucja i sztuka. Pozostawało jedynie pytanie, co zrobić z dotychczasowym dorobkiem kultury rosyjskiej.

Dość szybko bolszewicy podzielili się w tym temacie na dwie frakcje. Przedstawiciele pierwszej grupy, zgromadzeni w ruchu Kultura Proletariacka, którą to organizację mocno wspierał sam Łunaczarski, twierdzili, że całość sztuki minionego świata winna popaść w zapomnienie. Dzieła twórców czasów ucisku nie miały, według nich, żadnego znaczenia, a ich zniszczenie miało pozwolić uwolnić wyobraźnię i siłę twórczą klasy robotniczej. Ostatecznie jednak zwyciężyła mniej radykalna frakcja. Sam Lenin uważał odrzucenie przeszłości w sztuce za całkowicie niedorzeczne.

Rozprawa z literaturą

Wielcy pisarze rosyjscy albo wyemigrowali, albo – jak np. najsłynniejsza rosyjska poetka Anna Achmatowa – wycofali się z życia publicznego, zniknęli ze świecznika i klepiąc biedę, pisali do szuflady. Mimo milczenia niektórzy zapłacili za pozostanie w kraju najwyższą cenę. Aleksander Błok, poeta symbolista, krytyk literacki i dramaturg, zmarł z braku środków na leczenie. Siergiej Jesienin, imażynista, popadł w głęboką depresję i w 1925 r., w wieku zaledwie 30 lat, popełnił samobójstwo. Nikołaj Gumilow, akmeista, jeden z czołowych poetów tzn. srebrnego wieku, prywatnie mąż Achmatowej, został stracony za rzekomy udział w spisku białogwardzistów.

Reklama

W nowej rzeczywistości, przynajmniej na początku, odnalazł się Władimir Majakowski. Jako przedstawiciel zrodzonego we Włoszech nurtu futurystycznego sam śnił o zburzeniu świata i zbudowaniu go na nowo. Z czasem jednak także on zaczął krytycznie oceniać wyniki rewolucji, co prawdopodobnie kosztowało go życie. Oficjalną przyczyną zgonu Majakowskiego było samobójstwo, ale okoliczności zdarzenia do dziś pozostawiają spore wątpliwości. Niemniej nawet po jego śmierci propaganda leninizmu, a potem stalinizmu chętnie sięgała po jego utwory. Niektórzy nazywali go nawet piewcą Lenina.

Odsetek ludzi piśmiennych w społeczeństwie rosyjskim był jednak niewielki, tym samym słowo pisane nie miało zbyt dużej siły rażenia. Bolszewikom zaś zależało na tym, by mieć wpływ na masy.

Z pomocą przyszła im nowa gałąź sztuki, którą była kinematografia. Po całym kraju jeździły pociągi, w których wyświetlano filmy propagandowe pełne przejmujących kadrów i zbliżeń na uciśnione twarze.

Opery do poprawki

Dużo uwagi poświęcono też teatrowi. Ta dziedzina sztuki głęboko zakorzeniona w rosyjskiej świadomości, przysporzyła bolszewikom bodajże najwięcej trudu. Tylko niespełna czterdzieści oper z całego dziedzictwa światowego (nie wyłączając tych rosyjskich) uznano za możliwe do prezentowania bolszewickiemu społeczeństwu, i to nie bez zastrzeżeń.

Najczęściej, jak w przypadku opery Tosca Giacoma Pucciniego, zmieniano tylko libretto. Akcję przeniesiono więc z Włoch do Francji czasów Komuny Paryskiej. Główna bohaterka została rosyjską komunardką, a miłosny duet zastąpiono pieśnią sławiącą plany wspólnej walki. Całość wystawiono pt. W walce o Komunę. Gdy jesienią 1924 r. zmarł Puccini, w czasopiśmie Żyzń Iskusstwa ukazał się nekrolog, w którego treści znalazła się sugestia, jakoby „wybitny kompozytor był bardzo zainteresowany przeróbką Toski na W walce o Komunę i dlatego zamierzał nawet przyjechać do Kraju Rad. Śmierć uniemożliwiła mu dokonanie tego”.

Reklama

Carmen Georges’a Bizeta spotkał jeszcze straszliwszy los. Nie dość, że K. Lipskierow napisał całkiem nowe libretto, zgodne z obowiązującą ideologią, i stworzył tym samym dzieło pt. Carmencita i żołnierz. Na domiar złego mocno pozmieniano też partyturę.

Najwięcej problemu przysporzyli jednak bolszewikom rosyjscy klasycy. O ile usunięcie idyllicznych scen wiejskich z Eugeniusza Oniegina Piotra Czajkowskiego, postrzeganych jako skrajnie burżuazyjne, poszło w miarę gładko, o tyle Życie za cara Michaiła Glinki, oparte na legendzie Iwana Susanina, było prawdziwą drogą przez mękę. Dzieło Glinki, nazywanego nierzadko ojcem muzyki rosyjskiej, opowiada o dzielnym wieśniaku, który nie chcąc zdradzić miejsca pobytu ukrywającego się we wsi cara, wyprowadza poszukujących władcy Polaków na bagna i tam za karę zostaje przez nich zamęczony na śmierć. Nową wersję tego dzieła osadzono w czasach wojny polsko--bolszewickiej. Miejsce cara zajął Lew Trocki chroniący się w swoim pancernym pociągu, a całość opatrzono wdzięcznym tytułem: Za sierp i młot.

„Czy rewolucja może dać coś sztuce i czy sztuka może coś dać rewolucji?” – zapytał na początku swego artykułu Łunaczarski, by w dalszej części odpowiedzieć: „Jeżeli rewolucja może dać sztuce duszę, to sztuka może dać rewolucji mowę”.

Przykłady na dowód tego, że w tym mariażu zabrakło połączenia między duszą, mową i założonymi celami, można by mnożyć bez liku. Uaktualnione dzieła klasyków zwykle okazywały się fiaskiem – nie oddziaływały bowiem na wyobraźnię odbiorców, nie angażowały ich emocjonalnie, najczęściej też były zwyczajnie nudne. Bolszewicy jednak nie ustawali w wysiłkach, by ostatecznie poddać wszelkie dziedziny sztuki jedynemu właściwemu celowi, którym była przemiana rosyjskiego społeczeństwa, a w dalszej perspektywie – odmiana oblicza całego ówczesnego świata.

Kto wie, jak wyglądałaby kultura, gdyby 100 lat temu ich pochód nie został zatrzymany przez Wojsko Polskie w czasie Bitwy Warszawskiej.

2020-07-14 09:42

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Krwawy Wielki Piątek

Niedziela sosnowiecka 16/2014, str. 6-7

[ TEMATY ]

historia

Agnieszka Raczyńska - Lorek

7 kwietnia 1944 r. Niemcy zastrzelili na niegowonickiej ziemi 13 osób. Dzień ten przeszedł do historii jako krwawy Wielki Piątek. Każdego roku parafianie oddają hołd pomordowanym i modlą się w ich intencji. 70. rocznica tragedii stała się okazją do szczególnego upamiętnienia ofiar

Uroczystej Mszy św. w niedzielę 6 kwietnia w kościele św. Franciszka z Asyżu w Niegowonicach przewodniczył proboszcz, ks. Artur Przybyłko, który dokonał aktu poświęcenia tablicy pamiątkowej umieszczonej w kruchcie świątyni. Tablica wykonana jest z marmuru dębnickiego, a na niej widnieją słowa: „Bóg – Honor – Ojczyzna. W hołdzie tym, którzy zostali bestialsko zamordowani podczas pacyfikacji wsi, zginęli w nieludzkich warunkach w obozach koncentracyjnych, żołnierzom poległym w obronie ojczyzny, tym, którzy oddali swoje życie w walce z okupantem w różnych formacjach wojskowych i partyzanckich, w 70.rocznicę Krwawego Wielkiego Piątku – 7.04.1944 r. – wspólnota parafialna św. Franciszka z Asyżu, 7.04.2014 r.”. W górnej części epitafium umieszczono podobizny kapłanów – ks. Teofila Banacha, który uratował wieś przed całkowitą zagładą i ks. Andrzeja Nodzyńskiego, który zginął w czasie wojny.
CZYTAJ DALEJ

Ze św. Andrzejem Bobolą w służbie prawdzie

2025-05-15 20:30

[ TEMATY ]

Warszawa

abp Wacław Depo

relikwie

św. Andrzej Bobola

Łukasz Krzysztofka

Instytut i Tygodnik „Niedziela” zyskały wyjątkowego orędownika. W czasie uroczystej Mszy św. pod przewodnictwem abp. Wacława Depo, metropolity częstochowskiego, w sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Warszawie relikwie męczennika w wigilię jego liturgicznej uroczystości przekazał o. Paweł Bucki SJ, proboszcz parafii.

Relikwie będą umieszczone w redakcyjnej kaplicy w Częstochowie, w której znajdują się także relikwie św. Jana Pawła II, św. Ojca Pio, św. Franciszka Salezego, bł. kard. Stefana Wyszyńskiego i bł. ks. Jerzego Popiełuszki.
CZYTAJ DALEJ

Czuwanie ze św. Ojcem Pio o pokój w Sanktuarium Bożego Miłosierdzia

2025-05-16 10:54

[ TEMATY ]

św. Ojciec Pio

Mat.prasowy

„Św. Ojciec Pio – narzędziem Bożego pokoju” – pod takim hasłem odbędzie się XXIII Ogólnopolskie Czuwanie dla Sympatyków, Czcicieli Św. Ojca Pio i Członków Grup Modlitwy w Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie Łagiewnikach w sobotę, 21 czerwca 2025 r.

Spotkanie rozpocznie się o godzina 14.00 wprowadzeniem relikwii św. Ojca Pio i nabożeństwem pokoju wraz z Godziną Miłosierdzia. W czasie czuwania przewidziane są wystąpienia specjalnych gości z konferencjami: Kościół w trosce o sprawiedliwość, pokój i pojednanie; Św. Ojciec Pio - apostołem pokoju i pojednania; Dzieła św. Ojca Pio w służbie Kościołowi i ludziom. Najważniejszym czasem czuwania będzie Eucharystia z homilią sprawowana przez Ks. Bpa Roberta Chrząszcza z Krakowa oraz adoracja Pana Jezusa w czasie nabożeństw czerwcowego i modlitwy uwielbienia zakończone błogosławieństwem eucharystycznym (lurdzkim) i uczczeniem relikwii św. Ojca Pio. Chciejmy prosić o pokój w Roku Jubileuszowym w Bazylice Bożego Miłosierdzia, gdzie blisko 25 lat temu, dwa miesiące po kanonizacji Ojca Pio, św. Jan Paweł II poświęcił to miejsce i zawierzył tutaj świat Bożemu Miłosierdziu. Miłosierdzie Boże jest nadzieją na pokój dla świata. Modlitwa o pokój i miłosierna miłość to także najlepsze podsumowanie życia i posługi św. Ojca Pio.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję