31 grudnia obchodziliśmy 75. rocznicę ogłoszenia encykliki Piusa XI Divini Illius Magistri. Po raz pierwszy papież w tak oficjalnym piśmie zabrał głos w kwestii wychowania. Wskazując na doniosłość wychowania chrześcijańskiego, przywołał słowa Jezusa, w których niejako utożsamia się z dziećmi: „Kto przyjmuje jedno z tych dzieci w imię moje, Mnie przyjmuje” (Mk 9, 37).
Papież zwrócił uwagę, że wychowanie winno wskazywać drogę do ostatecznego celu człowieka. Wszelkie działania wychowawcze winny zmierzać do tego, aby człowiek osiągnął cel przeznaczony mu przez Stwórcę. Jego zdaniem, pełne i doskonałe jest tylko wychowanie chrześcijańskie. Dlatego też praca nad wychowaniem chrześcijańskim „jest zacniejsza niż wszystkie inne dzieła, bo zmierza przede wszystkim do tego, żeby przez wychowanie przysposabiać młodzież tak, iżby kiedyś mogła posiąść najwyższe dobro, czyli Boga, a społeczeństwu zgotować jak największe, jakie jeno są możliwe na świecie, korzyści i pożytki” (Pius XI, Divini Illius Magistri, 6).
Istotą wychowania chrześcijańskiego jest współdziałanie z łaską Bożą przy wyrabianiu w sobie prawdziwego i doskonałego chrześcijanina. Głównym celem jest zatem ukształtowanie w człowieku samego Chrystusa, zgodnie ze słowami św. Pawła: „Dzieci moje, oto ponownie w bólach was rodzę, aż Chrystus w was się ukształtuje” (Ga 4, 19).
Owocem chrześcijańskiego wychowania jest człowiek nadprzyrodzony, który konsekwentnie postępuje zgodnie z nauką i życiem Jezusa Chrystusa. Jest to człowiek z charakterem, dla którego najważniejsze jest zachować sprawiedliwość i wierność Bogu. Tak pojmowane wychowanie było niezrozumiałe dla współczesnego świata. Uznano je za jakąś mrzonkę, której nie da się urzeczywistnić. Ponadto zarzucono mu, że gardzi doczesną pracą, przez co jest szkodliwe dla społeczeństwa i wrogie wszelkiemu postępowi.
W odpowiedzi na te zarzuty papież Pius XI przytoczył słowa Tertuliana: „My nie jesteśmy żadnymi odludkami. Pamiętamy dobrze, iż wszystko zawdzięczamy Bogu Panu, który wszystko stworzył; nie odpychamy więc żadnego owocu dzieł jego. Tylko wystrzegamy się, żeby ani nie przebierać miary w ich używaniu, ani też nie używać ich opacznie. Mieszkamy z wami na tym świecie i nie stronimy ani od forum, ani od jatek, ani od łaźni, ani od oberży, ani od warsztatów, ani od zajazdów, ani od jarmarków waszych, i w ogóle nie unikamy żadnych z wami stosunków. I my też podróżujemy morzem jak wy, służymy w wojsku, uprawiamy rolę, prowadzimy handel. Mamy więc te same zawody, co i wy, i oddajemy swoją pracę na wasze usługi. Nie pojmuję tedy, jak możecie nas uważać za ludzi nieużytecznych dla waszego życia gospodarczego, skoro z wami i od was mamy chleb i pracę” (Apologia, 42).
Powyższe słowa znajdują potwierdzenie w historii. Daje ona nam niezbite dowody na to, że chrześcijaństwo było czynnikiem wybitnie przyczyniającym się do rozwoju kultury i postępu ludzkości. Widać to najwyraźniej na przykładzie świętych. W swoim życiu wiernie realizowali ideał wychowania chrześcijańskiego, a zarazem wzbogacili ludzkość w różnorodne dobrodziejstwa. Według Ojca Świętego: „Oni są zaiste największymi dobrodziejami ludzkości i wzorami doskonałej świętości dla wszystkich stanów i zawodów. Nie brakuje tam bowiem ani prostego kmiotka i skromnego wieśniaka, ani uczonego i literata; są między nimi prości rzemieślnicy i wodzowie wojsk, zwykli ojcowie rodzin i monarchowie, obok zacnych dziewcząt i kobiet z domowego zacisza, są królowie i cesarzowe” (Pius XI, Divini Illius Magistri, 95).
Te wspaniałe owoce wychowania osiągane są dzięki temu, że oparte jest ono na nauce Chrystusa. Wychowanie chrześcijańskie podnosi człowieka i umacnia do życia w łasce nadprzyrodzonej. Chrystus jest wzorem i mistrzem dla wszystkich ludzi i każdego stanu. Od Niego mamy się uczyć, jak żyć, by osiągnąć cel ostateczny człowieka.
W sposób szczególny Jezus jest wzorem dla młodzieży. Jak poucza papież Pius XI: „Winna wpatrywać się w Niego i naśladować Go zwłaszcza w tym okresie, kiedy to był posłuszny i w oczach Boga i ludzi jaśniał wszystkimi cnotami, których potrzeba każdemu człowiekowi z osobna, rodzinom i społeczeństwu, i kiedy wiódł żywot ukryty i pracowity” (Pius XI, Divini Illius Magistri, 96).
Nakreślony przez papieża Piusa XI program wychowania chrześcijańskiego jest nadal aktualny. Najważniejszym zadaniem współczesnych pedagogów jest ukazanie wychowankowi celu ostatecznego, a więc ukierunkowanie go na rzeczywistość nadprzyrodzoną. Prawdziwym wychowawcą i zarazem wzorem do naśladowania jest Jezus Chrystus, który jest doskonałym przewodnikiem w drodze do Ojca. Dlatego też kontemplując życie i naukę Nauczyciela z Nazaretu, trzeba nam odkrywać Jego wielką pedagogikę miłości. Tylko miłość może przemienić świat. Jedynie ona może przywrócić światło nadziei zagubionemu człowiekowi.