Reklama

Szlakiem krzyży pokutnych

Kamienne krzyże pokutne również dzisiaj przypominają o zbrodniach, jakie wydarzyły się w miejscu ich postawienia. W województwie lubuskim odkryto do tej pory 45 takich zabytków prawa średniowiecznego

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Inwentaryzacji zabytków znajdujących się na terenie województwa lubuskiego podjął się dr Mieczysław Wojecki - geograf, krajoznawca i regionalista, nauczyciel akademicki Uniwersytetu Zielonogórskiego i Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Sulechowie.
„Kamienne krzyże pokutne w województwie lubuskim” to opracowanie, które zawiera dokładny wykaz i opisy małych lubuskich pomników, mapy, informacje historyczne oraz legendy im towarzyszące. W publikacji obok wielu cennych informacji znajduje się również propozycja turystycznych szlaków kamiennych krzyży pokutnych przez ziemię łużycką i śląską.

Krzyż pojednania

Reklama

Kamienne krzyże pokutne, zwane również krzyżami pojednania, stawiano od czasów średniowiecza w miejscu popełnienia przestępstwa. - Najcenniejsze są te najstarsze. Przyjmuje się, iż w XIII wieku zaczęto sporządzać pisemne porozumienia zwane traktatami pokutnymi „compositio” - tłumaczy Mieczysław Wojecki. Umowy te zawierano między rodziną ofiary a mordercą w obecności władz Kościoła. Na mocy traktatu skazany był zmuszony do pokrycia kosztów pogrzebu, procesu sądowego, w tym strawy i piwa dla sędziego, oraz podporządkowania się wyrokowi sądowemu. Na wyrok m.in. składały się: pokrycie wydatków związanych z pogrzebem ofiary, zamówienie nabożeństwa żałobnego, dostarczenie Kościołowi określonej ilości wosku czy oliwy, odbycie pielgrzymki np. do Rzymu. Wobec rodziny zmarłego zbrodniarz był zobowiązany łożyć na żonę i dzieci ofiary oraz im pomagać. W miejscu popełnienia przestępstwa musiał postawić kamienny krzyż pokutny lub kamienną kapliczkę. Rodzina wyrzekała się zemsty, a pod krzyżem zawierane było pojednanie z zabójcą. Po spełnieniu pokuty mógł nastąpić powrót grzesznika do normalnego życia. Po XV wieku ten układ zanikł, pozostał tylko zwyczaj ustawiania krzyży przez rodziny ofiar w miejscu tragedii.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Lubuskie ciekawostki

Krzyże znajdujące na terenach ziemi lubuskiej należą do jednych z najciekawszych w Polsce. Dla każdego, kto zechce zgłębić ich tajemnice, stanowić mogą ciekawą wyprawę w głąb historii.
Wśród lubuskich ciekawostek na szczególną uwagę zasługują 3 krzyże najniżej położone w Gubinie - 45 m n.p.m., krzyż w Markosicach - jedyny na naszych terenach zabytek w kształcie krzyża maltańskiego. Najmniejszy krzyż pokutny w Polsce znajduje się w Jasieniu, przy kościele pw. Matki Bożej Różańcowej, ma 37 cm wysokości, jako jedyny został wykuty z połówki kamienia młyńskiego, a największy znajdziemy w Kole - mierzy 155 cm.
Ciekawe, trudno dostępne „leśne” krzyże znajdują się w Mirocinie Dolnym, Nowoszowie i Raszynie. Dotrzeć można do nich jedynie z przewodnikiem lub z dokładną mapką okolicy - takie mapy znaleźć można w opracowaniu M. Wojeckiego.
Nietypowe są również kamienne krzyże pokutne wmurowane na szczytach kościołów w Chotkowie, Ługach i Lubanicach.
W Bytomiu Odrzańskim w naroża wieży kościoła wmurowano poziomo 5 krzyży pokutnych. Jest to ewenement na skalę polską, bowiem zazwyczaj krzyże były stawiane pionowo. Jest to również najliczniejsze zgrupowanie krzyży w województwie lubuskim i na Śląsku. Na bytomskich krzyżach znajdują się również wyryte narzędzia zbrodni, podobnie jak na pomnikach w Kole, Szprotawie i Niegosławicach.
Najstarszym krzyżem pokutnym odnalezionym na terenach lubuskich jest krzyż z Lutynki. Widnieje na nim data 1418 r. Najmłodszym krzyżem znajdującym się na terenie lubuskim jest zabytek z Jeleniowa, który został postawiony w XIX wieku. Jest to jedyny krzyż, na którym znajduje się tekst napisany w języku niemieckim podający imię i nazwisko, datę i okoliczności śmierci mieszkańca Jeleniowa.
W Kunicach Żarskich znajduje się jedna z czterech zachowanych w Polsce kapliczek pokutnych. W Kożuchowie została odnaleziona również piąta, która przez lata służyła w gospodarstwie jako poidło.

Poszukiwania

Krzyże pokutne spotkać można znaleźć przy drogach, w lasach, przy kościołach i domach. Po wojnie wiele krzyży zostało zniszczonych, bo nie szanowano tego, co poniemieckie. Część została zniszczona przez rolników i robotników nieświadomych wartości, jaką przedstawiały. Np. w Jędrzychowie w Zielonej Górze krzyż został zamurowany podczas zmiany nawierzchni drogi, a w Strzegowie wyrzucony przez rolnika na pobliski cmentarz.
Wiele krzyży opisanych podczas niemieckiej inwentaryzacji do dzisiaj jest poszukiwanych. Znajdujący się dzisiaj w Lubsku krzyż pochodzi ze Strzegowa k. Gubina. Został odnaleziony w czasie stanu wojennego przez Andrzeja Scheera - twórcę i prezesa Ogólnopolskiego Klubu Badaczy i Miłośników Krzyży Pokutnych i Rzeźb Przydrożnych „Bractwo Krzyżowców”, który na podstawie niemieckiego spisu wyruszył na poszukiwania. Krzyż nie znajdował się w miejscu, gdzie pierwotnie został umieszczony, lecz leżał połamany na pobliskim cmentarzu. Odnalezione trzy fragmenty krzyża w sumie ważyły ponad 200 kg. Tam, poukładany przez odkrywcę, przeleżał do końca stanu wojennego. W ratowaniu tego zabytku uczestniczył również Mieczysław Wojecki, który wspomina tamto wydarzenie. - Pojechaliśmy na miejsce, gdzie leżał krzyż, i przewieźliśmy go do Lubska. Żeby ten krzyż uratować i przechować, musieliśmy gdzieś go ukryć. Schowałem krzyż z tyłu tablicy szkolnej, w szkole, w której wówczas pracowałem, tam, gdzie nikt nie zaglądał, i tak przetrwał kilka miesięcy. W czasie wakacji kolega posklejał części i w dniu, kiedy w Lubsku odbywała się Biesiada Pokutna (spotkanie Bractwa Krzyżowców), na którą przyjechali ludzie z całej Polski, zaprezentowaliśmy nasze znalezisko. Krzyżem ze Strzegowa zainteresował się ks. prał. Stanisław Kłósek. Dzisiaj krzyż ten znajduje się w murze przykościelnym na terenie parafii pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Jak z każdym krzyżem, również z krzyżem strzegomsko-lubskim jest związana legenda, która przypomina, iż został umieszczony na grobie francuskiego oficera zastrzelonego w 1813 r.
Jednymi z ostatnich odnalezionych krzyży pokutnych są dwa zabytki w Borowie Wielkim, wyłoniły się one podczas zmiany elewacji na kościele pw. św. Wawrzyńca w lutym 2009 r.
Ochroną, badaniem i poszukiwaniem krzyży pokutnych i innych zabytków przydrożnych zajmuje się Ogólnopolski Klub Badaczy i Miłośników Krzyży Pokutnych i Rzeźby Przydrożnej zwany Bractwem Krzyżowców. Klub, z siedzibą w Świdnicy k. Wałbrzycha, powstał w 1985 r. i liczy ponad 400 członków z Polski, Czech, Niemiec, Ukrainy i USA. W 2008 r. we Wrocławiu została powołana druga organizacja zajmująca się ta problematyką - Stowarzyszenie Ochrony i Badań Zabytków Prawa.
Na lubuskich poszukiwaczy czeka 45 zaginionych zabytków - 38 krzyży pokutnych, 4 pręgierze, 2 kamienie mordercze i 1 kamień graniczny. Jak podaje Mieczysław Wojecki, najwięcej tych małych zabytków przepadło w gminie Żagań - 10, Gubin - 6 i Żary - 5. Poszukiwania trwają.

2010-12-31 00:00

Oceń: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Syn Pocieszenia

Niedziela Ogólnopolska 23/2022, str. 20

[ TEMATY ]

św. Barnaba Apostoł

By Anonimo Lombardo, commons.wikimedia.org

To on był gwarantem nawrócenia Szawła dla pierwszej wspólnoty chrześcijańskiej Jerozolimy. Z Apostołem Narodów odbył pierwszą podróż apostolską.

Święty Barnaba urodził się na Cyprze w żydowskiej rodzinie z pokolenia Lewiego. Jego imię oznacza: „Syn Pocieszenia”. Miał należeć do grona 72 uczniów Pana Jezusa. Był krewnym św. Marka Ewangelisty. Po nawróceniu Szawła Barnaba przygarnął go i przyprowadził do Apostołów w Jerozolimie. Wraz ze św. Pawłem udali się następnie do Antiochii, gdzie pozyskali dla Chrystusa wielką liczbę wiernych. Później, razem ze św. Markiem, jako towarzysz św. Pawła Apostoła udał się Barnaba w pierwszą podróż misyjną na Cypr, a stamtąd do Azji Mniejszej. Na początku drugiej podróży apostolskiej Paweł i Barnaba toczyli spór, gdyż Barnaba zamierzał zabrać w charakterze towarzysza Marka, a Paweł nie chciał, ponieważ młodzieniec odłączył się od nich podczas poprzedniej podróży. Właśnie dlatego Barnaba powrócił z Markiem na Cypr, gdzie miał pozostać jako pierwszy biskup. Tertulian przypisuje mu autorstwo Listu do Hebrajczyków. Zdaniem Benedykta XVI, jest to prawdopodobne, bo „pochodząc z plemienia lewitów, Barnaba mógł być zainteresowany tematem kapłaństwa. A List do Hebrajczyków wyjaśnia nam w sposób niezwykły kapłaństwo Jezusa”.
CZYTAJ DALEJ

Prymicje w redakcji „Niedzieli”

2025-06-10 13:11

[ TEMATY ]

prymicje

redakcja Niedzieli

Studio TV Niedziela

Do bycia wiarygodnymi świadkami Prawdy zachęcił pracowników redakcji ks. Kacper Pawelec, neoprezbiter archidiecezji częstochowskiej.

Neoprezbiterzy z archidiecezji częstochowskiej: Dawid Borciuch, Arkadiusz Grzęda i Kacper Pawelec 10 czerwca odprawili Mszę św. prymicyjną w siedzibie redakcji Tygodnika Katolickiego „Niedziela” w Częstochowie.
CZYTAJ DALEJ

El. MŚ 2026 - porażka Polski w Helsinkach, osiem goli Holandii

2025-06-10 22:59

[ TEMATY ]

sport

PAP

Polska przegrała w Helsinkach z Finlandią 1:2 w swoim trzecim meczu eliminacji piłkarskich mistrzostw świata. Spotkanie było przerwane na ok. 40 minut z powodu zasłabnięcia jednego z kibiców. Występująca również w grupie G Holandia rozgromiła Maltę 8:0.

O ile zwykle bramkarze są pewną częścią polskiej reprezentacji, tym razem nie popisał się Łukasz Skorupski, który po 30 minutach gry sfaulował rywala i sprokurował rzut karny. "Jedenastkę" wykorzystał Joel Pohjanpalo (31.).
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję