Ponad trzy lata temu pisałem: „Tę cerkiew pozna cały świat” („Niedziela Zamojsko-Lubaczowska” nr 5, 6, 7 z lutego 2007 r.). W murowanej, opuszczonej cerkwi w Starym Dzikowie reżyser Andrzej Wajda kręcił wówczas sceny do filmu „Katyń”. Jego premiera odbyła się 17 września 2007 r. w 68. rocznicę agresji Sowietów na Polskę. Po katastrofie samolotu prezydenckiego z oficjalną delegacją lecącą do Katynia na obchody 70. rocznicy dokonanej tam zbrodni na elicie polskiej inteligencji, cały świat ogląda ten film i dowiaduje się o tej skrywanej prawdzie.
Proboszcz parafii pw. Trójcy Przenajświętszej w Starym Dzikowie ks. Piotr Podborny, zatroskany o wychowanie młodzieży w duchu patriotycznym, zorganizował 22 kwietnia br. żywe lekcje historii w dzikowskiej cerkwi. Na pierwszą z nich zaprosił gimnazjalistów z Cewkowa i Starego Dzikowa, na drugą młodzież z Zespołu Szkół im. gen. Józefa Kustronia w Lubaczowie, i na kolejną - uczniów z Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Lubaczowie. Do poprowadzenia tych lekcji poprosił pracownika naukowego Biura Edukacji Publicznej z rzeszowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej - Bogusława Kleszczyńskiego.
„Czcigodny sługa Jan Paweł II powiedział: «Naród, który zapomina o swojej przeszłości, jest narodem bez przyszłości». Przed wami przyszłość. Zamiast w tradycyjnej klasie szkolnej, chcemy w tej scenografii, wśród tych prycz pozostawionych w tej cerkwi, na których spali polscy oficerowie w obozie w Kozielsku, w filmie A. Wajdy „Katyń”, przedstawić wam prawdę z naszej historii sprzed 70 laty jaka miała miejsce na ziemi smoleńskiej. Prawda jest fundamentem jasnego życia w przyszłości. Nim po chrześcijańsku przebaczymy, najpierw musimy zapamiętać ofiary tych 22 tys. a może i więcej, obywateli polskich - jeńców wojennych osadzonych w specjalnych obozach NKWD w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz osób cywilnych aresztowanych i osadzonych w więzieniach na terenie okupowanych przez ZSRR Kresów Wschodnich, tych którzy zostali zamordowani m.in. w Katyniu, Miednoje, Twerze i w innych miejscach. Długiem sumienia jest nasza modlitwa za nich, a także za tych 96 osób poległych na służbie w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem. Pomódlmy się za jednych i drugich” - powiedział na początku tych lekcji ks. Piotr Podborny. On też przewodniczył modlitwie.
Następnie pracownik IPN w Rzeszowie Bogusław Kleszczyński mówił o polityce ZSRR wobec Polaków po podpisaniu paktu Ribbentrop - Mołotow o nieagresji pomiędzy III Rzeszą Niemiecką a ZSRR z 23 sierpnia 1939 r. O okupacji sowieckiej, wcieleniu tych terenów w skład ukraińskiej republiki ZSSR, o aresztowaniach, represjach, deportacjach na Syberię, do Kazachstanu i innych miejsc ZSRR. Wiele uwagi poświęcił postawie polskich oficerów w obozach jenieckich NKWD. 5 marca 1940 r. Ludowy Komisarz Spraw Wewnętrznych Beria skierował notatkę do Stalina, by ich rozstrzelać bez wyroków sądowych, jako „zdeklarowanych i nie rokujących nadziei poprawy wrogów władzy radzieckiej”. Biuro Polityczne KC WKP (b) podjęło decyzją o dokonaniu tego mordu. Wykładowca ukazał, jak doszło do wykrycia tej zbrodni, mówił o ekshumacji przeprowadzonej w 1943 r. przez Niemców i Międzynarodowy Czerwony Krzyż. Wyjaśnił młodzieży, na czym polegało wówczas kłamstwo katyńskie, obarczanie tym mordem Niemców. Mówił o zmowie milczenia polskich komunistów, którzy przez okres PRL nie pozwalali mówić o Katyniu i jak służby bezpieczeństwa likwidowały stawiane pomniki i krzyże katyńskie. Przedstawił efekty prowadzonej ekshumacji przez Polaków i jak doszło do otwarcia polskich cmentarzy wojennych w Katyniu, Miednoje i Charkowie w 2000 r.
Nie była to tylko słowna prelekcja. Wykład ten połączony był z prezentacją multimedialną, pokazem archiwalnych dokumentów i zdjęć ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej. Młodzież mogła także obejrzeć wydane przez IPN bogato ilustrowane publikacje na ten temat. IPN wydał „Kartotekę Katyńską” - materiały metodyczne dla nauczycieli i uczniów, pomocne do prowadzenia lekcji na temat Katynia.
Wójt gminy Stary Dzików Aniela Hulak i proboszcz parafii ks. Piotr Podborny zapraszają inne szkoły do przeprowadzenia podobnych lekcji w scenografii pozostawionej po kręceniu filmu „Katyń” w dzikowskiej cerkwi, która znana jest całemu światu.