Majowe święta nastrajają mnie zawsze do rozważań nad naszym polskim patriotyzmem. Nie mnie jednego: miesięcznik Znak opublikował w kwietniowym numerze wiele bardzo ciekawych artykułów pod wspólnym tytułem Jak być patriotą? Dobrze, że opublikował, bo temat miłości Ojczyzny nie jest modny, niemal nikt na ten temat nie prowadzi publicznej rozmowy. Tymczasem taka patriotyczna rozmowa jest absolutnie niezbędna, bowiem na odpowiedź czeka mnóstwo niesłychanie ważnych pytań. Spójrzmy na niektóre z nich:

Jaka ma być przyszłość polskiego narodu w kontekście takich zagadnień, jak integracja europejska, globalizacja, wielkie przemiany w Europie Wschodniej? Przecież żyjemy w epoce, gdy skończył się jeden świat, jedna cywilizacja, a tworzy się nowa. Tempo przemian jest ogromne, ich końca nie widać, ale nie widać też jakiejś jednoznacznej i porywającej wizji, która jednoczyłaby mieszkańców naszego kraju. Ujednolicanie się świata jest faktem, pomijając decyzje polityczne sama łatwość komunikacji powoduje, że świat staje się coraz bardziej malutki, a każdy kąt tego świata coraz podobniejszy do innych kącików. A chcielibyśmy przecież zachować jakąś "osobność", coś dobrego, co odróżnia nasz polski dom od innych domów...

Jaką dać odpowiedź na pokusy agresywnego nacjonalizmu środowisk sfrustrowanych i wykorzenionych? W dobie trudnych przemian może ich być niemało: niełatwo pogodzić się z nową rzeczywistością dawnym pracownikom rozwiązanych Państwowych Gospodarstw Rolnych, bezrobotnym ofiarom gospodarczych restrukturyzacji, bezdomnym ofiarom eksmisji i innym. Nawet jeśli uznamy, że przemiany były konieczne i ostatecznie tylko one mogą nas w końcu wyprowadzić z kryzysu, to przecież żyją wśród nas ludzie, którym jest źle... To podstawowy wymóg patriotycznej solidarności.

Co zrobić z pozbawionymi fundamentów w świecie wartości postawami, które określić można jako "honor kibica"? Oto w miejsce patriotyzmu pojawia się postawa przypominająca emocje kibica wobec własnego klubu piłkarskiego - uczucie powierzchowne, a zarazem emocjonalnie intensywne i nacechowane niechęcią do "innych". Niestety, działa tu zasada kopernikańska: lepszy pieniądz jest wypierany przez pieniądz gorszy, patriotyzm wypierany jest przez postawy "kibicowskie"...

Jak budować społeczeństwo właścicieli i obywateli, ludzi i środowisk o silnych więzach solidarności i szerokim, a zarazem kompetentnym i uczciwym udziale w życiu publicznym? Właściciel i obywatel to człowiek, który dobrze wie, że jego przyszłość zależy przede wszystkim od jego pracy i uczciwej pomysłowości, nie od czyjejkolwiek łaski. Wie on także, że od niego zależy los innych ludzi. I nie chodzi tu o wielkich właścicieli, chodzi o postawy ludzi zatrudnionych jako pracownicy najemni.

Wreszcie, jak budować potrójną, a niezbędną w każdym społeczeństwie solidarność pojmowaną jako obywatelski i patriotyczny obowiązek? Chodzi najpierw o solidarność z ludźmi pokrzywdzonymi dzisiaj, z ludźmi, którzy dzisiaj cierpią niedostatek. Następnie chodzi o solidarność z tymi, którzy stworzyli dzisiejszą wolność, którzy są autorami, twórcami tego wszystkiego, co dzisiaj jest dobre i budzi nadzieję. Wreszcie chodzi o solidarność z tymi, którzy kiedyś będą żyli na tej ziemi, którym zostawimy ją pięknie zagospodarowaną lub wyniszczoną. I nie chodzi tu wyłącznie o ekologię.