„Zginął jak żołnierz na posterunku”

Był rok 1936. Ks. Jan Chrabąszcz, który otrzymał z rąk metropolity wileńskiego abp. Romualda Jałbrzykowskiego nominację i misję tworzenia nowej parafii, przybył do Kopciówki koło Grodna. Zadanie, jakie stanęło przed młodym kapłanem, było wymagające, ponieważ na jego barkach spoczęła także budowa murowanego kościoła i plebanii. Miał już pewne doświadczenie jako kapłan - po święceniach pracował jako wikariusz w parafii Porozowo w dekanacie wołkowyskim, a następnie po dwóch latach gorliwej posługi - został przeniesiony do parafii św. Franciszka Ksawerego w Grodnie.

Prezent od rodziców

Reklama

Młody kapłan do pierwszej parafii przybył z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej. Obraz otrzymał od rodziców jako wotum dla Pana Boga za dar kapłaństwa syna. Wizerunek Czarnej Madonny jego rodzice zamówili na Jasnej Górze i pieszo udali się po niego w pielgrzymce. Rodzice ks. Jana - Ignacy i Karolina z Farynów - prości gospodarze, musieli czuć szczęście w takiej chwili. Zawsze zależało im na wykształceniu syna. Po ukończeniu szkoły podstawowej Jan został posłany do Gimnazjum w Jędrzejowie i być może tutaj obudziło się w młodym chłopaku powołanie kapłańskie. W 1927 r., po ukończeniu gimnazjum wyjechał do Wilna, gdzie wstąpił do Seminarium Metropolitarnego. Jednocześnie rozpoczął studia teologiczne na Uniwersytecie Stefana Batorego. 4 czerwca 1933 r. Jan przyjął święcenia kapłańskie z rąk bp. Romualda Jałbrzykowskiego. Swoją pierwszą Mszę św. ks. Jan odprawił 18 czerwca w kościele parafialnym św. Mikołaja w Imielnie.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Budowniczy kościoła

Obraz trafił najpierw do jego rodzinnej parafii do Imielna, a następnie stąd powędrował do Kopciówki koło Grodna. Początkowo ks. Jan umieścił go w Domu Ludowym im. Ignacego Mościckiego, było to wówczas miejsce spełniające funkcję tymczasowej kaplicy, do czasu ukończenia kościoła. Otaczany szczególnym kultem obraz od razu zyskał sławę wśród wiernych, którzy przychodzili przed tron Czarnej Madonny, by wypraszać dla siebie i bliskich potrzebne łaski. Parafia wtedy liczyła 3788 wiernych. Dzięki ofiarności i dużemu zaangażowaniu parafian i ludzi dobrej woli prace szły sprawnie. W listopadzie 1936 r. była już wybudowana plebania pod dach, założone fundamenty pod kościół do wysokości cokołu. Budową kierował komitet, w skład którego weszli obok proboszcza dwaj wiceprezesi: właściciel posiadłości w Augustówku - Maurycy O’Brien de Lacy i wójt gminy Hornica - Aleksander Tumiłowicz. Ks. Jan apelował do wiernych: „Nie żałujcie ofiar na budowę kościoła albowiem Kościół katolicki na Kresach w czasach niewoli uratował nam duszę i mowę polską”.
Obok działalności duszpasterskiej ks. Jan Chrabąszcz podejmował działalność społeczną. Działał w Towarzystwie Budowy Publicznych Szkół Powszechnych, Spółdzielni Spożywców, Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. Wybuch wojny uniemożliwił kontynuowanie budowy kościoła.

Kapelan wrześniowy

Reklama

Dnia 12 marca 1937 r. zarządzeniem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ks. Jan Chrabąszcz otrzymał nominację na kapelana wojskowego w stopniu kapitana i został przydzielony do suwalskiej Brygady Kawalerii wchodzącej w skład 2. Pułku Ułanów Grochowskich im. gen. Józefa Dwernickiego, stacjonującego w Suwałkach. Jego dowódcą był płk Kazimierz Plisowski. W czasie kampanii wrześniowej 2. Pułk Ułanów Grochowskich walczył w rejonie granicy Prus Wschodnich, po wycofaniu się w kierunku Wisły walczył z okupantem niemieckim w rejonie Kocka. Płk Kazimierz Plisowski odznaczył najbardziej walecznych żołnierzy. Ksiądz Kapitan został uhonorowany Krzyżem Walecznych i jego nazwisko zostało zapisane wśród dwudziestu dziewięciu odznaczonych kapelanów posługujących podczas kampanii wrześniowej.
Jednak los żołnierzy był trudny, ponieważ oficerowie polscy zostali zabrani do niewoli do Oflagu Murman. Ks. Jan Chrabąszcz powrócił do swojej parafii w Kopciówce. Tereny te zostały zajęte przez wojska sowieckie, rozpoczęły się prześladowania, również księży, za udział w kampanii wrześniowej musiał ukrywać się w Łapach koło Białegostoku.

Zesłany do łagru

W kwietniu 1940 r. enkawudziści zaaresztowali i osadzili go w więzieniu w Białymstoku na dziewięć miesięcy. W grudniu 1940 r. został wywieziony wraz z innymi księżmi do łagru Uchto-Iżemskiego w Komi. Jaki był los więźniów, można tylko domyślać się, czytając wspomnienia tych, którym udało się przejść piekło sowieckich łagrów. Głód, choroby, ciężka praca przy wyrębie lasów, kopaniu rowów, skrajnie niskie temperatury zimą wyniszczały organizm ludzki bardzo szybko. Ks. Jan przesłał na plebanię do Kopciówki zaledwie dwa listy. Księża z Grodna i jego kuzynka - gospodyni wysyłali mu do łagru paczki. Nie otrzymali już jednak odpowiedzi.
Sytuacja przetrzymywanych w obozach żołnierzy polskich i ich rodzin, które były deportowane w głąb Związku Radzieckiego, zmieniła się po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941 r. W lipcu 1941 r. gen. Władysław Sikorski podpisał z władzami radzieckimi układ. W sierpniu doszło do zawarcia umowy wojskowej, w myśl której w ZSRR miała powstać armia polska dowodzona przez gen. Władysława Andersa. Władze ZSRR wydały dekret o amnestii wszystkim obywatelom polskim pozbawionym wolności na terenie ZSRR.

Kapelan w 17. Pułku Piechoty

Reklama

Pierwsze transporty Polaków zaczęły przybywać do Buzułuku pod koniec sierpnia - miejsca tworzenia armii. Z polskich żołnierzy uformowano dwie dywizje 5 i 6. Zwolniony z obozu ks. Jan Chrabąszcz został przydzielony do 6. tzw. Lwowskiej Dywizji Piechoty w Tockoje. Został kapelanem 17. Pułku Piechoty. „Rozpoczął się ten marsz zbliżania się do terenów Polski w kufajkach sowieckich, częściowo w mundurach angielskich, bez broni, jednak pełny radości i wiary. Radości - że wreszcie ruszyliśmy, że chociaż idziemy na płd-wschód, oddalając się jeszcze o tysiące kilometrów od granic ojczyzny, to jest to tylko niewielki manewr, który szczęśliwie doprowadzi nas do celu (…)” - pisali żołnierze 17. PP 6 DP w Kronice. Tworzone wojsko polskie przeniesione zostało w styczniu 1942 r. w rejon Uzbekistanu, gdzie panowały bardzo trudne warunki terenowe i klimatyczne. Tutaj jednak zaczęła się tragedia żołnierzy, którzy z powodu osłabienia i niedożywienia zapadali masowo na tyfus, dur brzuszny, żółtaczkę, malarię. Chorowała ogromna liczba żołnierzy. Kapelan ks. Jan Chrabąszcz codziennie niósł chorym otuchę i duchową posługę, udzielając im sakramentów. Wkrótce sam zapadł na tyfus i zmarł 26 marca 1942 r. Został pochowany na wojskowym cmentarzu w miejscowości Jakkobak w Uzbekistanie. Żegnał go cały 17. Pułk. Do 1988 r. rodzina i najbliżsi nie wiedzieli, gdzie spoczywa jego ciało. Dopiero wnikliwe poszukiwania ks. Leszka Domagały pozwoliły na odnalezienie grobu kuzyna. Po wielu latach od jego śmierci, w 2010 r. mógł odprawić na cmentarzu w Jakkobak Mszę św. w jego intencji oraz w intencji jego współtowarzyszy, którzy spoczywają na cmentarzu.

Dzieło ks. Jana rozwija się

Zmarł młodo, zbyt młodo. Kościół w Kopciówce - niedokończone dzieło proboszcza i parafii władze radzieckie zamieniły na młyn na długie lata. W plebanii urządzono przedszkole. Jednak w 1992 r., do Kopciówki przybył kuzyn ks. Jana Chrabąszcza, pochodzący z parafii Imielno ks. Leszek Domagała i rozpoczął razem z parafianami starania o odzyskanie kościoła. Chciał kontynuować jego dzieło w Kopciówce. Usilne zabiegi przyniosły rezultaty. Świątynię wysiłkiem wiernych i proboszcza odbudowano i znowu mogła się stać godnym miejscem kultu Matki Bożej Częstochowskiej. 11 czerwca 1999 r. odbyła się uroczystość poświęcenia odbudowanego kościoła przez biskupów diecezji kieleckiej i grodzieńskiej.
Tutaj wszyscy pamiętają o założycielu parafii i pierwszym budowniczym. Pamiątkowa tablica poświęcona śp. ks. Janowi Chrabąszczowi znalazła w kościele godne miejsce. Przypomina wszystkim o kapłanie, który położył fundamenty pod istnienie parafii w Kopciówce. „Śp. Ks. kapitan Chrobeński (Chrabąszcz) zginął jak żołnierz na posterunku, padł ofiarą swego zawodu, niosąc pomoc i pociechę chorym na tyfus plamisty naszym rodakom, sam zaraził się i uległ chorobie. Lubiany przez cały Pułk za swą pracę, szczerość, prostotę energii, kochany przez skupionych przy sobie rodaków - uchodźców, którym pomagał całą swą duszą. Zmarł na obcej ziemi…”
(z Kroniki 17. PP 6. Dywizji Piechoty, 27-28 marca 1942 r. Jakkobag).

* * *

W Imielnie - rodzinnej parafii ks. Jana Chrabąszcza także pamiętają o swoim rodaku. 11 kwietnia 2002 r., w 60. rocznicę jego śmierci w kościele pw. św. Mikołaja wmurowano tablicę pamiątkową dedykowaną ks. Janowi. Epitafium pobłogosławił biskup Grodna - Aleksander Kaszkiewicz.

Autorka korzystała z materiałów, dokumentów i fotografii, które udostępnił ks. Leszek Domagała - proboszcz parafii Pacanów.

W następnym numerze sylwetka bp. Wojciecha de Boża Wola Górskiego, pierwszego biskupa kieleckiego

W 34. niedzielę zwykłą, ostatnią w roku liturgicznym, staje także przed nami Jezus Chrystus jako Król Wszechświata. Kult Chrystusa Króla wyrósł z nabożeństwa do Serca Jezusowego. Na prośbę biskupów polskich, za pontyfikatu papieża Klemensa XIII w 1765 r. została wprowadzona uroczystość Serca Jezusowego, w piątek po oktawie Bożego Ciała. Papież bł. Pius IX w 1856 r. rozciągnął obchody tego święta na cały Kościół. W 1925 r. papież Pius XI wydał encyklikę Quas primas i na mocy posiadanej władzy zaprowadził do liturgii kościelnej osobne święto Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata. Wyznaczył je na ostatnią niedzielę października i polecił, aby w tym dniu corocznie oddawano całą ludzkość Najświętszemu Sercu Jezusowemu. Podczas reformy kalendarza liturgicznego, po Soborze Watykańskim II, papież Paweł VI przeniósł to święto w 1969 r. na ostatnią niedzielę roku liturgicznego nadając mu nazwę Uroczystości Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata. Chociaż uroczystość została wprowadzona stosunkowo niedawno (79 lat temu), to odniesienie tytułu królewskiego do Boga było używane w Biblii dla wyrażenia tajemnicy Pana, który zasiadając na niebieskim tronie jest władny objąć, prowadzić cały kosmos i nim rządzić. Na kartach Pisma Świętego obraz króla zasiadającego na tronie pierwszy raz zjawia się w pieśni Mojżesza i Miriam: „Pan jest królem na zawsze, na wieki!” (Wj 15,18). Idea wiecznego królowania Boga powraca wielokrotnie w innych księgach. Jego panowanie trwa od niepamiętnych czasów (por. Ps 74; 93). W starotestamentowych Księgach Sędziów i Samuela królowanie Pana nad swym ludem wyklucza ludzką władzę królewską jako właściwą formę sprawowania rządów nad ludem Przymierza. Ustanowienie Saula, a potem Dawida królem wymagało szczególnego przyzwolenia Bożego. Królewski dom Dawidowy nie obala najwyższej władzy Boga, jest On nadal najwyższym Władcą, Panem całej ludzkości i Królem Izraela. Bóg panuje nad swoim ludem i nad królem Izraela. Biblijny obraz panowania Bożego ogarnia swym zasięgiem wszystkie narody. Bóg sprawuje nad wszystkimi suwerenną władzę, a w czasach ostatecznych wszystkie narody oddadzą Mu cześć. Psalm 93 pięknie chwali królowanie Boga: „Pan króluje, oblókł się w majestat, Pan przywdział potęgę i nią się przepasał: tak utwierdził świat, że się nie zachwieje…” (w. 1). Podobnie Psalm 47 oraz Psalmy 96-99 są pięknymi hymnami na cześć Boga-Króla. Panowanie Boga obejmuje wszystkie siły natury oraz wszystkich bogów, których czczą ludzie. Pan Bóg panuje w niebie, a Stary Testament wymienia Arkę Przymierza jako tron Boży (1 Sm 4,4; Ps 99,1). Prorok Izajasz ukazuje Boga na wysokim i wyniosłym tronie w otoczeniu serafinów oddających Mu cześć. Prorok Zachariasz głosi, że Bogu należy się chwała od wszystkich narodów. Nowy Testament ukazuje często Pana Jezusa jako króla. Ten obraz nawiązuje do przepowiedni króla z rodu Dawida oraz pochodzącej ze Starego Testamentu idei Mesjasza. Mesjasz - z języka hebrajskiego - znaczy „namaszczony, pomazaniec”. Te określenia zostały przejęte przez język grecki (messias), co po przetłumaczeniu zostało odzwierciedlone w formie „christos”. Jezus Chrystus, jak wykazuje Ewangelista Mateusz (1,1) i Apostoł Narodów w Liście do Rzymian (1, 3), jest potomkiem Dawida. Jest więc królewskim pomazańcem, jak wskazują na Niego liczne proroctwa ze Starego Testamentu. W Ewangeliach Jezusa nazwano Synem Dawida, królem Żydów lub królem Izraela. Podczas procesu sądowego przed Piłatem tych tytułów używają Jego wrogowie - oskarżyciele. Jezus potwierdził wprost swą królewską godność odpowiadając na pytanie najwyższego arcykapłana: „Czy Ty jesteś Mesjasz, Syn Błogosławionego?” (Mk 14,61). Jezus odpowiedział wtedy: „Ja Jestem [Mesjaszem]. Ujrzycie Syna Człowieczego siedzącego po prawicy Wszechmocnego i nadchodzącego z obłokami niebieskimi” (Mk 14,62). Opis królewskiego panowania Chrystusa osiąga swoje apogeum w Księdze Apokalipsy. Bóg przez św. Jana przedstawia Jezusa jako Króla królów i Pana panów (por. 19,16; 17,14). Jezus Chrystus zajmuje w proroczej wizji Nowego Testamentu miejsce należne Bogu w tekstach Starego Testamentu mówiących o Jego panowaniu. Jezus Chrystus jest Królem narodów lub wieków. Apokaliptyk ukazuje w większej części swej księgi zwycięstwo Boga nad mocami zła. W Nowym Testamencie, w osobie Jezusa Chrystusa połączone są urzędy proroka, kapłana, sędziego i króla ze Starego Testamentu. Jezus jest królem wywyższonym ponad wszystko i ponad wszystkich; przed Nim zegnie się każde kolano, jak trafnie ujął to św. Paweł w Liście do Filipian (por. 2,9-11). Jezus Chrystus jest Królem. A Jego królestwo? Liturgia mszalna mówi w prefacji - uroczystym wezwaniu do dziękczynienia - że jest to „wieczne i powszechne Królestwo: królestwo prawdy i życia, królestwo świętości i łaski, królestwo sprawiedliwości, miłości i pokoju” (MR 205*). Odwołajmy się jednak do Pisma Świętego Nowego Testamentu, w którym jest o nim mowa ponad 100 razy, najczęściej w przypowieściach. Niektóre przypowieści są przedstawione przez różnych Ewangelistów. Założenie Królestwa Bożego opisuje Jezus w przypowieści o zasiewie i jego różnych wynikach. To królestwo charakteryzuje się dynamizmem rozwoju. Ukazany jest on jako zasiew rosnący własną siłą lub jako ziarno gorczycy czy zaczyn chlebowy. Najwyższą wartość Królestwa Bożego przedstawiają przypowieści o skarbie ukrytym w roli i drogocennej perle, o wieży i wojnie. Pomimo zainaugurowania Królestwa Bożego na ziemi, na świecie istnieje zło, co odzwierciedla przypowieść o chwaście oraz o sieci zagarniającej różne ryby: dobre i złe. W Królestwie Bożym obowiązują inne, nowe kryteria oceny, w stosunku do ludzkich królestw. O tej nowej skali opowiadają przypowieści o faryzeuszu i celniku, o głupim bogaczu, który zbudował nowe spichlerze; bogaczu, który się świetnie bawił i o Łazarzu; robotnikach w winnicy, o dwu skreślonych długach (jawnogrzesznica), zaginionej owcy, zagubionej drachmie oraz o synu marnotrawnym. Cechy królestwa, które można poznać z nauczania Jezusa budzą w niektórych słuchaczach zasadniczy opór. Kapitalnie przedstawia to przypowieść o dziatwie na rynku, przypowieść o dwóch synach wobec rozkazu ojcowskiego, przypowieść o wielkiej uczcie i niegrzecznych zaproszonych, o nieurodzajnym drzewie figowym i o przewrotnych rolnikach - dzierżawcach winnicy. Dla Królestwa Bożego potrzeba się poświęcić. Wzywa nas do tego przypowieść o obrotnym (nieuczciwym) rządcy oraz o minach i talentach. Wobec takich wymagań Pan Jezus daje wskazówki w postaci nowego przykazania, aby się nie pogubić w drodze. Odzwierciedlają je przypowieści o nielitościwym współsłudze i miłosiernym Samarytaninie. W Królestwie Bożym obowiązuje modlitwa, która czyni prawdziwymi synami. Przykładem ducha modlitwy jest przypowieść o natrętnym przyjacielu i ukazująca niesprawiedliwego sędziego, który ugina się wobec wielkiej wytrwałości ubogiej wdowy. Królestwo Boże już się rozpoczęło. Kościół jest - jeszcze niedoskonałą - fazą jego realizacji. Kiedy nadejdzie Król, królestwo Boże stanie się w całej pełni. Do gotowości i czujności na Jego przyjście wzywają nas przypowieści o czujnym odźwiernym, czujnym gospodarzu, słudze wiernym i niewiernym, dziesięciu pannach i sługach nagrodzonych za czujność. Z okazji uroczystości ku czci Chrystusa Króla spojrzeliśmy na samego Chrystusa i na Jego Królestwo. W dobie powszechnej demokratyzacji; w epoce, gdy już królestwa ziemskie można policzyć na palcach - odwołaliśmy się nieco do biblijnej idei królowania Boga, która w nauczaniu Chrystusa otrzymała swój definitywny kształt, stając się synonimem zbawienia człowieka. Docierając bowiem w liturgii do końca roku, trzeba spojrzeć na rzeczy ostateczne, na cel ludzkiego życia, którym jest wieczne zbawienie. W archidiecezji przemyskiej majestatyczny tytuł Chrystusa Króla noszą parafie w: Jarosławiu, Łańcucie, Łubnie Opacem, Przeworsku, Sanoku i Trzcianie-Zawadce. Godną zauważenia jest monumentalna figura Chrystusa Króla stojąca w Rakszawie przy drodze Łańcut - Leżajsk, wskazująca drogę do kościoła. Z kolei w Jarosławiu, w pobliżu kościoła pw. Ducha Świętego, stoi od niedawna figura, jako materialny znak poświęcenia miasta Chrystusowi Królowi. Kult Chrystusa Króla jest bardzo żywy, bo wyrasta z dobrze rozwiniętego nabożeństwa do Bożego Serca, zaprowadzonego przez św. bp. Józefa Sebastiana Pelczara. Jezus Chrystus - Odkupiciel ludzkości, jest darem Ojca ze swego ukochanego, Jednorodzonego Syna, darem tym większym, że z Bożego Serca płyną dla nas życiodajne, oczyszczające zdroje Krwi. Królestwo Boże jest także darem, wobec którego, tak jak w przypadku Chrystusa, trzeba zająć osobiste stanowisko: przyjąć je z wdzięcznością lub odrzucić. Przyjąć królestwo - i to jako wartość bezwzględnie najwyższą - to przyjąć samego Chrystusa-Króla, a przyjąć nie tylko z Jego programem, prawem i wymaganiami, ale i z Jego miłością, która przemienia świat. Przyjąć zaś, to nie znaczy uznać tylko w teorii, ale całkowicie się zaangażować w tę jedyną sprawę, która wszystko przetrwa. Nasze pragnienie wyrażajmy w słowach z Modlitwy Pańskiej: „Przyjdź Królestwo Twoje!”