5 pytań do… – Marcina Strzelca, Rektora Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości

Piotr Grzybowski: Jest Pan rektorem Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości. Jaki był cel powołania tej uczelni?

Marcin Strzelec: Pierwotny cel związany był ze zmianą modelu kształcenia funkcjonariuszy, pracowników służby więziennej. Z tego wypłynął zamysł utworzenia uczelni, ponieważ nasza formacja nie miała wcześniej uczelni wyższej, a jesteśmy porównywalni chociażby ze strażą pożarną, która od dziesięcioleci ma już swoją szkołę wyższą, a wojsko ma obecnie 5 uczelni.

Nam brakowało kształcenia i formuły kształcenia, która pozwala na wyjście z modelu zamkniętego, czeladniczego, a spojrzenie na aspekty akademickie, rozwojowe, organizacje konferencji. Taki model umożliwia profesjonalizację i dopuszczanie do naszego systemu kształcenia nowych trendów, możliwości, działań. Natomiast sama koncepcja ewaluowała, poszerzała się. Jesteśmy pierwszą uczelnią nadzorowaną przez Ministra Sprawiedliwości. A że w obszarze działań dydaktycznych wymiaru sprawiedliwości jest bardzo dużo potrzeb, kształcenie kadr wymiaru sprawiedliwości chociażby, realizujemy nabór na studia - oczywiście cywilne - dla prawników. Naszym zadaniem jest też przygotowanie rzeszy urzędniczej zawodów prawniczych, oferta studiów, czyli całościowe spojrzenie na wymiar sprawiedliwości.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

PG: Na pewno przed Panem szereg wyzwań na najbliższe lata. Jakie zadania postawił Panu Minister?

MS: Przede wszystkim to organizacja uczelni, przygotowanie programów kształcenia, które wymagają zmian. Niestety, jak to bywa w formacjach mundurowych, także w służbie więziennej (kto wie, czy nie ostatniej), ten nawis PRL, tych smutnych lat sowietyzacji naszego życia był cały czas obecny, także w modelach kształcenia. Trzeba było to zdecydowanie zmienić, przygotować, podejść w poszukiwaniu nowych trendów edukacyjnych, ale także zmieniających się potrzeb naszej kadry. Kolejne ważne zadanie to obszar naukowy. Jest to obszar mniej widoczny, ale bardzo intensywnie w nim działamy. Wymiar sprawiedliwości, więziennictwo nie miały do tej pory ośrodka analityczno-badawczego, który mógłby generować pewne tezy, formułować wnioski, rozwiązania, propozycje, oceniać rzeczywistość, porównywać ją z sytuacją w innych państwach. Myślę, że to są podstawowe zadania: zorganizować się i sprawnie rozpocząć nowoczesną dydaktykę, stworzyć ośrodek analityczno-badawczy.

PG: Jak uformowanego człowieka wypuszczają państwo do pracy? Jakie zadania stawia uczelnia absolwentom? Jacy maja być funkcjonariusze?

MS: Nie tylko funkcjonariusze, ale i pracownicy służby lub po prostu urzędnicy, prawnicy działający w obszarze wymiaru sprawiedliwości, kuratorzy. Dla nich przygotowujemy ofertę edukacyjną. Ci wszyscy ludzie muszą cechować się w tym, co robią przede wszystkim dużym zrozumieniem i poczuciem odpowiedzialności, rozumieniem rzeczywistości, która nas otacza. Chciałbym, żeby mogli przekazywać treści nie tylko związane ze spojrzeniem jednostronnym. Chciałbym, żeby nasi przyszli urzędnicy, funkcjonariusze umieli spojrzeć narodowo na korzenie, z których się wywodzimy, rozumieli i czuli odpowiedzialność za to, co wykonują i dlaczego to wykonują, dlaczego warto być porządnym, przyzwoitym, nieskorumpowanym urzędnikiem, który rzetelnie wykonuje swoje obowiązki wobec państwa i obywateli. Dlatego nasze programy kształcenia zawierają szereg przedmiotów, które odpowiadają również za pewne elementy wychowania.

PG: Mimo błędów, często wielkich grzechów , jakie popełnili ludzie skazani na karę pozbawienia wolności, pozostają ludźmi. Czy daje się o tym nie zapomnieć w Państwa służbie ?

MS: Zdecydowanie jest to sprawa bardzo istotna, która musimy mieć na uwadze. Oczywiście podstawowa jest kwestia izolacji, kwestia wykonania kary, kwestia bezpieczeństwa tych ludzi, bezpieczeństwa między nimi i bezpieczeństwa ich rodzin. Kara oczywiście musi być wykonywana w sposób bezwzględny. Musi być dotkliwa, surowa, ale ja dotkliwość rozumiem przede wszystkim w konieczności zmiany samego siebie, w konieczności zdyscyplinowania, poczucia odpowiedzialności, poszukania pewnego rytmu życia, zdobycia pracy, wykształcenia, tam gdzie to możliwe, u niektórych penitencjariuszy - nauki odpowiedzialności za siebie. Uważam, że system penitencjarny powinien w tę stronę ewaluować i wtedy będzie systemem twardym, zdecydowanie uświadamiającym pewną uciążliwość - nie w formie izolacji i cierpieniem z tym związanym, ale w tym twardym wymuszeniu konieczności zmiany, którą taki system jak nasz może zrealizować.

PG: Jak tych ludzi zmienić, jak ich przygotować do powrotu na wolność?

MS: Przygotowanie osadzonych do prawidłowego (nie powrotu do przestępstwa i czynów złych) powrotu do społeczeństwa, musi wiązać się z nauczeniem ich życia, a to niestety wiąże się z koniecznością pokazania im jak funkcjonuje internet, jak funkcjonuje system pracy, jak się rejestrować, jak pracować, jak się uczyć, jak funkcjonuje system wolnościowy. To jest na tyle niepopularne, że udostępnianie pewnych tego typu rzeczy często medialnie przekazywane jest jako pewna swoboda, patrz: sanatorium, a nie więzienie.

Padają tego typu sformułowania. Musimy trochę odczarować rzeczywistość i powiedzieć jasno: to jest tylko w minimalnym zakresie i tylko po to, żeby ci ludzie w pewnym rygorze wewnętrznym: tu masz narzędzia, zmień się, tak masz pracować, jeśli nie potrafisz pracować zostajesz w więzieniu na dłużej. Masz przygotować się do wyjścia, masz pod koniec kary pracować w systemach mieszanych, częściowo wolnościowych, a częściowo zamkniętych, a później docelowo możesz trafić do systemu dozoru elektronicznego czy innych. Czyli innymi słowy społeczeństwo musi zrozumieć, że skoro za chwile ten człowiek i tak stanie się naszym sąsiadem, to może lepiej dawać mu narzędzia, które pozwalają się do tego wyjścia przygotować.

Piotr Grzybowski:Panie Ministrze, zacznijmy od chyba najgorętszego dziś tematu: protestów społecznych po - w powszechnej ocenie uznanych za sfałszowane - wyborach prezydenckich na Białorusi. Czy dla naszych służb dyplomatycznych było to zaskoczeniem? Szymon Szynkowski vel Sęk: Dla nas nie było to zaskoczenie. Wiedzieliśmy, że jest niestety duże prawdopodobieństwo, że wybory nie będą przeprowadzone w sposób przejrzysty i demokratyczny, i że napotka to na opór białoruskiego społeczeństwa. Natomiast – dla nas nie, ale dla niektórych naszych zachodnich partnerów z UE myślę, że skala i długotrwałość tych protestów była zaskoczeniem. Przecież wiadomo, że wcześniejsze wybory również budziły wątpliwości, choć skala fałszerstw nie była aż tak duża, jak w przypadku tych ostatnich, więc teraz zarówno skala manipulacji, jak i skala oporu wobec manipulacji jest bardzo duża. My przyglądamy się sytuacji na Białorusi od wielu lat, więc trudno, żebyśmy w tej kwestii byli czymś zaskoczeni. PG: Czy w związku z tym MSZ ma wypracowane scenariusze, które Polska będzie realizować? SSvS: Tak, oczywiście. My nie poruszamy się tylko w sferze ogólnych deklaracji politycznych, potępiających to, co wydarzyło się w trakcie wyborów na Białorusi, czy wspierających dialog ze społeczeństwem i domagających się tego dialogu i rezygnacji z użycia siły, czy represji. To byłoby zbyt mało. My proponujemy bardzo konkretny plan działań dla Białorusi, z konkretnym finansowaniem na poziomie na razie naszego planu krajowego - ok. 12 mln euro, czyli 50 mln zł. Natomiast będziemy też proponować wspólnie z Grupą Wyszehradzką, bo w tej chwili finalizowane są uzgodnienia w zakresie propozycji tzw. Planu Marshalla, czyli czegoś, co jest nazywane Planem Marshalla dla Białorusi, takiej wielopunktowej propozycji wsparcia, która mogłaby zostać zaoferowana w sytuacji, w której na Białorusi doszłoby do demokratycznych zmian. Mowa tutaj zarówno o liberalizacji wizowej, jak i ułatwieniach dla małych i średnich przedsiębiorstw i specjalnym funduszu wsparcia. To zostało już zaprezentowane przez Premiera Mateusza Morawieckiego szefowej Komisji Europejskiej i będzie prezentowane przez całą Grupę Wyszehradzką, której przewodzimy, na forum Rady Europejskiej w najbliższych dniach. PG: Pytanie już do Pana jako pełnomocnika rządu do spraw polskiego przewodnictwa w Grupie Wyszehradzkiej: czy jest realne wypracowanie planu działania Grupy wobec sytuacji na Białorusi? SSvS: Tak. Dzisiaj Grupa Wyszehradzka finalizuje prace nad tym bardzo konkretnym planem wsparcia ze strony UE dla Białorusi na poziomie gospodarczym. To jest jeden z elementów, który chcemy oferować Białorusi, ale – co ważne - w ramach współpracy Wyszehradzkiej, bo w ten sposób możemy łatwiej na poziom unijny przenieść naszą propozycję. Oczywiście na poziomie krajowym mamy 5-punktowy plan, który dzisiaj jest realizowany, zarówno w zakresie wsparcia NGO, jak i wspierania dostępności rynku pracy dla osób, które muszą wyjechać z Białorusi, chcą przyjechać do Polski. Propozycje na poziomie unijnym liberalizacji wizowej wynikają też z tego, że jest ok. 800 tys. wiz unijnych wydanych w ostatnich latach. 400 tys. tych wiz wydały polskie konsulaty, więc to Polska jest krajem, który najaktywniej wspiera Białoruś, także w zakresie wsparcia dla obywateli tego kraju, jak również możliwość ich przyjazdu do Unii Europejskiej, czy pracy w UE. Chcemy, żeby było to wsparcie systemowe, w które zaangażują się wszyscy nasi unijni partnerzy. Wokół tego udało się, co też jest sukcesem Polski, wybudować konsensus Grupy Wyszehradzkiej. Przecież wiemy, że mamy w Grupie Wyszehradzkiej przyjaciół, partnerów, ale bywają także różnice zdań. W tej sprawie nie ma różnicy zdań. Grupa Wyszehradzka będzie prezentowała to wsparcie za tydzień, na forum Rady UE. PG: Końcem lipca powołano nową inicjatywę - Trójkąt Lubelski. W jakim celu? SSvS: Jak się okazało, Trójkąt Lubelski powołany w drugiej połowie lipca, swoją zasadność funkcjonowania dowiódł już w pierwszych tygodniach, bo chwilę później rozpoczął się kryzys na Białorusi, związany właśnie z niedemokratycznymi wyborami i w tym formacie są również prowadzone dyskusje. Litwa, Polska i Ukraina to kraje sąsiedzkie Białorusi, w których interesie leży stabilność sytuacji w tym kraju. Litwa i Polska dyskutują o wyzwaniach w różnych innych formatach, np. „Bukaresztańskiej 9” w kontekście bezpieczeństwa, w ramach współpracy Polski z krajami bałtyckimi. Ukraina była z tych dyskusji do tej pory wyłączona, bo w tych formatach nie uczestniczy. W związku z tym uznaliśmy, że trzeba stworzyć format sąsiedzki, który będzie właśnie miejscem do włączania również Ukrainy w dyskusję na tematy bieżące. Takim najbardziej bieżącym tematem, siłą rzeczy niestety dla Trójkąta Lubelskiego oczywistym jest sytuacja na Białorusi, ale też szerzej dyskusje o polityce bezpieczeństwa w regionie, w gronie krajów, które mają podobne spojrzenie na zagrożenia, które płyną ze wschodu. Dzisiaj Trójkąt, który koordynuje pan wiceminister Marcin Przydacz jest doskonałym formatem do tego, żeby koordynować też działania z ważnym państwem nieunijnym, czyli Ukrainą. PG: Wrócił Pan minister kilka dni temu z Wilna, gdzie podpisane zostało Strategiczne Partnerstwo Polsko-Litewskie. Czy to początek Unii Lubelskiej 2.0? SSvS: Nie, choć nawiązań historycznych podczas tego spotkania było całkiem sporo, począwszy od tego, że na początku swojego wystąpienia Pan Premier Skvernelis wskazał, że to pierwsze takie spotkanie od 230 lat. Po drugie, w wystąpieniach premierów obecne były nawiązania do wspólnych tegorocznych obchodów rocznicy Bitwy pod Grunwaldem i planowanych przyszłorocznych obchodów Konstytucji 3 maja, jak to się mówi zaręczenia wzajemnego obu narodów. To będzie też taka historyczna okazja do podkreślania tego, co nas łączy. Natomiast to jest tylko fundament do budowania dzisiaj naszej bardzo bliskiej współpracy, która już ma swój dorobek. Współpracujemy znowu w wielu formatach międzynarodowych ważnych UE, NATO, ale także regionalnych: Trójmorze, współpraca Bałtycka, czy choćby ten najnowszy wspomniany wcześniej Trójkąt Lubelski. To jest oczywiście tylko narzędzie do osiągania konkretnych celów. Te cele dzisiaj Litwa i Polska potrafią definiować: to jest wspólne wspieranie Białorusi. Litwa też tu jest bardzo aktywnym aktorem, przypomnę, że przed chwilą Minister Spraw Zagranicznych Litwy Pan Linkieviczus był w Waszyngtonie, rozmawiał o tych sprawach, więc koordynujemy tutaj działania wspólne. Na forum Rady Europejskiej także Polska i Litwa mówią w tych sprawach wspólnym, bardzo mocnym głosem, ale też w ogóle koordynujemy współpracę gospodarczą. Konsultacje międzyrządowe, co bardzo jest ważne, żeby podkreślić miały swój bardzo konkretny wymiar: podpisano dwie umowy z zakresu współpracy przy rozbudowie infrastruktury transportowej, kolejowej, podpisano deklarację o współpracy strategicznej przez Premierów, podpisano bardzo ważny harmonogram wdrażania zmian oświatowych, które sprawią, że Polacy mieszkający na Litwie będą mieli zwiększoną dostępność do nauczania języka polskiego, co jest problemem od lat niezałatwionym. Tutaj jest duża szansa na postęp. Wreszcie jest TVP Wilno i przy okazji już nie samych konsultacji, ale też w związku z wizytą w Wilnie Pana Premiera, mieliśmy okazję podpisać list intencyjny, który po roku funkcjonowania z dużymi sukcesami TVP Wilno da w przyszłości tej telewizji nową siedzibę, w Domu Polskim w Wilnie, rozbudowanym ze środków MSZ. Wejdzie tam telewizja, młody zespół dziennikarzy z Wileńszczyzny, który już dzisiaj mówi ciekawie o życiu na Wileńszczyźnie, ale też mówi dobrze o Polsce, o polskiej historii, kulturze, tradycji. Jak Pan widzi w czasie tej bardzo intensywnej wizyty wiele spraw zostało nie tylko poruszonych ale i załatwionych. Naprawdę byłem pod wrażeniem, jak skuteczna może być dyplomacja w kontekście konsultacji międzyrządowych. Pod wodzą Premiera kilkunastu ministrów, każdy z konkretną agendą spraw, które chce załatwić, jedzie tam, sprawy mają postęp i wracamy z konkretnym dorobkiem. To w dyplomacji nie jest reguła, bo czasami kończy się na jakiś ogólnych dyskusjach, tu zaś mamy solidny konkret.