Słyszeliśmy już wiele o tzw. sztucznej inteligencji i robotyce. Po raz pierwszy jednak świat usłyszał o czymś, co jest jednym z najważniejszych „momentów w historii biologii i biotechnologii”, jak mówi Mark Bedau, filozof w Reed College w Portland (stan Oregon, USA) oraz redaktor czasopisma naukowego „Artificial Life”. Chodzi mianowicie o to, że w warunkach laboratoryjnych zbudowano sztuczny genom, czyli tak naprawdę przepis na życie, wzorowany na rzeczywistej bakterii (Mycoplasma genitalium - pasożytuje na nabłonku narządów płciowych i w układzie oddechowym). Tę całkowicie sztuczną kompozycję wszczepiono potem do komórki innej bakterii, co zmieniło jej naturalne cechy. W ten sposób powstała pierwsza sztuczna komórka, jak mówią o niej jej twórcy.

Kto tego dokonał?

Twórcą sztucznej komórki jest John Craig Venter (l. 64). Ten amerykański biolog i przedsiębiorca w 1992 r. założył Institute for Genomic Research. Jako pierwszy badacz na świecie opracował cały materiał genetyczny bakterii. Trzy lata temu był pierwszym człowiekiem, który poznał swoje DNA. Wtedy też zajął się pracą nad zbudowaniem syntetycznego żywego organizmu. Niektórzy uważają go za geniusza, inni zaś za szaleńca. W każdym razie jest też twórcą Celera Genomics, Synthetic Genomics oraz J. Craig Venter Institute.
Właśnie z zespołem dwudziestu badaczy z tego ostatniego instytutu po piętnastu latach pracy złożył sztuczny genom bakterii i umieścił go w komórce, dając jej niejako życie. Venter twierdzi, że ma w ręku „potężne narzędzie do skłonienia biologii, aby robiła to, co chcemy”.

Plusy i minusy odkrycia

Prace nad opracowaniem sztucznego genomu pochłonęły ponad 40 mln USD. Czy się opłaciły? Zapewne ich znaczenie docenimy w niedalekiej przyszłości. W każdym razie naukowcy mają nadzieję, że modyfikacje sztucznego genomu sprawią, że ludzie będą budować różnorakie organizmy. Jedne z nich będą mogły np. produkować paliwa, inne - leki, jeszcze inne - szczepionki czy substancje chemiczne. Czy tak będzie? Pokażą najbliższe lata.
W każdym razie opisywane odkrycie budzi wiele wątpliwości i pytań, szczególnie tych moralnych. Dlatego też na jego temat wypowiedział się znany włoski teolog abp Bruno Forte. Jego zdaniem, jak można było przeczytać w „Corriere della Sera”, w przypadku osiągnięć zespołu Craiga Ventera nie ma mowy o stworzeniu życia. Duchowny przypomniał, że „stworzenie jest z niczego - creatio ex nihilo”. Dodał też, że „do tego człowiek nie jest zdolny: punktem wyjścia zawsze jest coś, co już istnieje i na co oddziałuje on przez swą inteligencję, by wyprodukować coś innego”. Zaznaczył również, że materia już była, a zatem nie jest to żadne stworzenie. Przyznał jednak, że „jest parametr, który łączy wszystkich, nie tylko chrześcijan: godność osoby ludzkiej. Jeżeli ta nowość wykorzystana zostanie na przykład do obrony środowiska lub poprawy leczenia, będziemy mieli do czynienia z odkryciem wartościowym z etycznego punktu widzenia”.
Wydaje się jednak, że Venter z tego wszystkiego zdaje sobie sprawę, gdyż już dziesięć lat temu wystąpił o bioetyczną analizę swojego eksperymentu. „Chcemy, aby nauka postępowała w sposób etyczny i rozważny, biorąc pod uwagę skutki” - deklaruje badacz.

Reakcja świata nauki

Redaktorzy „Science” wręcz zachwycają się odkryciem Ventera. W ich imieniu Jef Boeke z Johns Hopkins University pisze, że „jest to kamień milowy syntetycznej biologii”, dodając: „Jedno jest pewne. W laboratorium Ventera będą powstawać interesujące nowe stworzenia”.
Wielu naukowców nie uznaje jednak, że powstała komórka jest pierwszym syntetycznym organizmem. Argumentują, że sztuczny genom został umieszczony w żywej komórce. Trudno się z nimi nie zgodzić.
W każdym razie szeroko rozumiana bioinżynieria jest dopiero w powijakach. Przed nią wiele nierozwiązanych problemów. Na pewno upłynie jeszcze sporo czasu, nim będzie można „dowolnie mieszać i wymieniać geny”, jak przypuszcza genetyk Paul Keim z Northern Arizona University. Pewnie również na leki czy paliwa z modyfikowanych bakterii ludzkość będzie musiała długo jeszcze czekać.

Kontakt: nauka@niedziela.pl