Podczas konferencji historycy Kościoła, Częstochowy i regionu podjęli takie zagadnienia, jak m.in.: rola Jasnej Góry w latach wojny, życie religijne Częstochowy, życie gospodarcze miasta, okupacja w świetle pamiętników.

– Historia jest siłą, którą tworzą nie tylko nagie fakty, ale także pojęcia, które człowiek własną siłą wypowiada – powiedział na otwarcie konferencji metropolita częstochowski abp Wacław Depo, przypominając słowa Cypriana Kamila Norwida. Następnie o Jasnej Górze jako ważnym ośrodku kultu maryjnego w latach 1914-18 mówił o. prof. nadzw. dr hab. Zachariasz Jabłoński OSPPE. – W latach I wojny światowej, pomimo trudności, Jasna Góra wywierała wpływ na kształtowanie świadomości narodowej – podkreślił m.in. o. Jabłoński i dodał, że mimo brutalności zaborców Jasna Góra pełniła swoją posługę religijną.

Ks. prof. zw. dr hab. Jan Związek z Wyższego Seminarium Duchownego i Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie przypomniał na konferencji, że życie religijne miasta, obok Jasnej Góry, skupione było wokół świątyń św. Zygmunta i św. Barbary. Przybliżył sylwetki takich kapłanów, jak ks. Bolesław Wróblewski i ks. Sylwester Baranowicz – pierwszy budowniczy późniejszej katedry w Częstochowie. Temat działalności duchowieństwa w okresie I wojny światowej podjął również ks. dr Jacek Kapuściński z Wyższego Instytutu Teologicznego w Częstochowie i Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej im. ks. W. Patykiewicza. Ks. Kapuściński dużo miejsca poświęcił osobie ks. Mariana Fulmana, proboszcza parafii św. Zygmunta, znanego działacza społecznego i późniejszego biskupa lubelskiego. Prelegent podkreślił także znaczenie działalności katechetycznej, która zajmowała „szczególne miejsce w posłudze duchowieństwa częstochowskiego”. – Ważną rolę odegrał w katechizacji ks. Michał Ciesielski, nestor prefektów szkolnych – przypomniał ks. Kapuściński. Wskazał również na rolę kaznodziejstwa w kształtowaniu postaw społeczeństwa oraz działalność społeczną księży w różnych instytucjach społecznych, takich jak m.in.: Towarzystwo Dobroczynności Chrześcijan, Sodalicja Mariańska, Polska Macierz Szkolna. – Także sprawy ojczyzny zajmowały ważne miejsce w życiu kapłanów. Wyrazem tego były rónież kazania bp. Władysława Krynickiego, ks. Bolesława Wróblewskiego oraz ks. Mariana Nassalskiego – kontynuował prelegent i dodał, że kapłani prowadzili także działalność wydawniczą i pisarską.

W pierwszym dniu konferencji wśród tematów było m.in. przedstawione przez prof. nadzw. dr. hab. Dariusza Złotkowskiego (AJD) życie codzienne mieszkańców Częstochowy w latach 1914-18. Prof. nadzw. dr hab. Robert Majzner (AJD) przedstawił zarys działań militarnych w regionie częstochowskim w okresie I wojny światowej. Prelegent podkreślił m.in., że na początku wojny państwa centralne skupiły większość swoich armii na froncie zachodnim, kosztem frontu wschodniego. Mimo to wkroczenie 1 sierpnia 1914 r. wojsk niemieckich na obszar Jury Krakowsko-Częstochowskiej nie spotkało się z większym oporem sił rosyjskich, gdyż te 2 sierpnia rozpoczęły odwrót w głąb Królestwa, celem dokończenia mobilizacji. Uprzednio wysadziły mosty kolei Herbsko-Kieleckiej oraz Warszawsko-Wiedeńskiej pomiędzy granicą a Częstochową, a w samej Częstochowie – most na Warcie koło Mottów i wiadukt kolejowy na Rakowie. Rosjanie zaminowali też pompę i tarczę obrotową na stacji Częstochowa. 3 sierpnia oddziały niemieckie wkroczyły do Częstochowy, rozpoczynając tym samym – jak się miało okazać – ponadczteroletnią okupację miasta. Oddziały niemiecko-austriackie zatrzymały się o kilkadziesiąt kilometrów na wschód od Częstochowy. Na tym zakończyły się ich łatwe sukcesy w Kongresówce. W październiku 1914 r. Rosjanie, wzmocniwszy swe armie, zmusili wroga do odwrotu i zbliżyli się do Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Walki w rejonie Częstochowy były jednym z fragmentów tzw. bitwy między Częstochową a Krakowem (14-27 listopada). Intensywne walki pod Częstochową trwały do 27 listopada, przy czym w kulminacyjnym momencie linię frontu można było dostrzec z wieży klasztoru jasnogórskiego. Front zatrzymał się z powodu wykrwawienia się obydwu walczących stron. Rosjanie szykowali się jeszcze do ataku z rejonu Noworadomska (Radomsko), jednak nie zdołali go wykonać. Jeszcze w 1914 oraz w 1915 r. wojska niemiecko-austriackie wyparły Rosjan na wschód. 22 czerwca 1915 r. dotarły aż do Lwowa. Już do końca wojny Częstochowa pozostała poza strefą walk. Niemiecka okupacja miasta trwała do pierwszych dni listopada 1918 r. Również do końca wojny na terenie Jasnej Góry stacjonowali żołnierze austriaccy. W tym okresie nie wolno było pielgrzymować do sanktuarium.

W drugim dniu konferencji ks. prof. nadzw. dr hab. Paweł Wolnicki (AJD) przedstawił społeczno-gospodarczą sytuację w Częstochowie w latach okupacji niemieckiej podczas I wojny światowej, przybliżając zebranym działalność deputacji żywnościowej przy Magistracie Częstochowy. Prelegent stwierdził, że rabunkowa polityka wojenna okupanta przyczyniła się do wzrostu biedy i głodu; szalało bezrobocie, m.in. na skutek zamykania fabryk. W sytuacji, gdy zaczęło brakować podstawowych artykułów, m.in. chleba, a także węgla i nafty, władze miasta zostały zmuszone w 1915 r. do wprowadzenia ścisłej reglamentacji – rodziny oraz osoby samotne otrzymały specjalne legitymacje, na podstawie których przydzielano im kartki żywnościowe. O tym, jak ciężkie chwile przeżywali wówczas częstochowianie, niech zaświadczy fakt, że przydział porcji chleba na osobę między 1915 a 1917 r. spadł o połowę. Magistrat starał się pomagać mieszkańcom nie tylko poprzez sponsorowanie darmowych kuchni czy przytulisk, lecz także np. zatrudniając najuboższych do pracy w deputacji żywnościowej – mówił m.in. w swoim wykładzie ks. prof. Wolnicki.

Wśród tematów zaprezentowanych drugiego dnia konferencji dr Juliusz Sętowski z Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego omówił rolę Polskiej Organizacji Narodowej w akcji werbunkowej Legionów Polskich w Częstochowie w 1914 r.

Więcej o konferencji na: www.niedziela.pl.